[MARI] Eesti-mari sõnaraamat

aade <aade 'aate aade[t -, aade[te 'aate[id 6 s> идеал (моткочак сай, пешак чапле, сай могырым ончыктышо, образец лийын шогышо)
kõrged aated кӱкшӧ идеал
vabaduse aade эрык идеал
olümpia-aated олимпиаде идеал
õilsate aadetega inimene суапле идеалан (принципан) айдеме
oma aadete maailmas elama шке идеалыште илаш
oma aadetele truuks v ustavaks jääma шке идеалым ондалыдыме лиймаш
suurte aadete luule кӱкшӧ идеалан поэзий

aam <'aam aami 'aami 'aami, 'aami[de 'aami[sid_&_'aam/e 22 s> (suur vaat, endisaegne mahumõõt) печке
veiniaam арака печке
viina-aam арака печке
õlleaam сыра печке
vene aam (147,6 l) руш печке

aar <'aar aari 'aari 'aari, 'aari[de 'aari[sid_&_'aar/e 22 s> (pindalaühik) сотык
kuue aari suurune aiamaa куд сотык пакча мланде

aare <aare 'aarde aare[t -, aare[te 'aarde[id 6 s> поянлык, ший-шӧртньӧ
maasse peidetud aarded мландыш шылтыме ший-шӧртньӧ
muuseumi hindamatud aarded акдыме тоштер поянлык
kunstiaarded искусство поянлык
vaimuaarded чон поянлык
aarete otsijad поянлыкым (ший-шӧртньым) кычалше-влак
aardeid otsima поянлыкым кычалаш
aare koosnes hõbemüntidest ший теҥге окса гыч шогышо поянлык (ший-шӧртньӧ)
valgus ja värske õhk on hindamatud aarded волгыдо да яндар юж тиде акдыме поянлык
see tüdruk on tõeline aare тиде ӯдыр чынжымак поянлык

aas1 <'aas aasa 'aasa 'aasa, 'aasa[de 'aasa[sid_&_'aas/u 22 s> оҥго; (riietusesemel, aknal) оҥго, ишке
metallaas кӯртньӧ оҥго
raudaas кӱртньӧ оҥго
seeliku haagid ja aasad юбкын ишкыже да оҥгыжо
rihma v vöö aasad ӱштӧ оҥго
aknahaake aasa panema окнам ишкылаш
aasa seina lööma пырдыжыш ишкым кыраш
tabalukk ei tahtnud hästi aasa minna пӧлем омса ишке оҥгыш сайын пурен огыл
põgenedes teeb jänes haake ja aasu утлен кудалшыжла мераҥ оҥгым ыштен кораҥедылеш

aas2 <'aas aasa 'aasa 'aasa, 'aasa[de 'aasa[sid_&_'aas/u 22 s> олык
õitsev aas пеледше олык
alpiaas альпий олык
jõeaas эҥер олык
mägiaas курыквуй олык
kari sööb aasal вольык олыкышто кочкеш

abi <abi abi abi 'appi, abi[de abi[sid 17 s>
1. (aitamine, kasu, kasutamine) полыш
sõbralik abi йолташ полыш
vastastikune abi ваш полыш, ваш-ваш полыш
sõjaline abi военный полыш
vältimatu [arsti]abi кӱлешан [медицинский] полыш
rahaline abi окса дене полыш
arstiabi врач полыш
esmaabi икымше полыш
kiirabi вашкеполыш
{kelle-mille} abil полыш ден
{kelle} abita полышдымо
kõrvalise v võõra abita йот полыш деч посна
{kellelt} abi paluma полышым йодаш
{kellele} abi andma v osutama полшаш
{kelle} abi otsima полышым йодаш
{kust} abi otsima полышым йодаш
{kelle} abist keelduma полыш деч кораҥаш
{kellele} appi minema полшаш каяш
loen inglise keelt sõnaraamatu abil v abiga англичанла мутер полыш ден лудам
poisist on isale suur abi эрге ачажлан кугу полыш
2. (abiline) полышкалыше
meistriabi мастарын полышкалыше
vanemabi кугырак полышкалыше
kapteni abi капитанын полшкалшыже
komandöri abi командирын полышкалыше
brigadiri abi бригадир полышкалыше
kokal on tubli abi поварын сай полышкалышыже уло
remondiga ei saa üksinda hakkama, tuleb abi võtta ремонтым шкетын ышташ ок лий, полышкалышым налаш логалеш

abil <abil postp [gen]> гоч, кокла гыч, полыш ден

ader <ader adra 'atra 'atra, 'atra[de 'atra[sid_&_'atr/u 24 s> шога, плуг
mitmesahaline ader икмыняр шоган плуг
aiaader пакча шога
haakeader прицепан плуг
hobuader имне шога
raudader, rauast ader кӱртньӧ шога, кӱртньӧ плуг
rootorader роторан плуг
traktoriader трактор плуг
hobust adra ette rakendama имне шогам ямдылаш
adra taga käima v kõndima шога почеш ошкылаш

adru <adru adru adru[t -, adru[de adru[sid 16 s> bot (pruunvetikate perekond) Fucus вӱдпорсын

aed <'aed aia 'aeda 'aeda, 'aeda[de 'aeda[sid_&_'aed/u 22 s>
1. (puuviljaaed) сад, садер; (juurviljaaed) пакча
korras aed ару пакча
hooletusse jäetud aed ончыдымо пакча
botaanikaaed ботанический сад
2. (tara) пече, песте, савар
aeda parandama печым ачалаш
poiss ronis üle aia рвезе пече гоч вончен
3. (loomade aedik) пече

aeg <'aeg aja 'aega 'aega, 'aega[de 'aega[sid_&_'aeg/u 22 s>
1. (ajaarvestuses) жап
kohalik aeg верысе жап
dekreediaeg astr декрет жап
maailmaaeg astr тӱнямбалысе жап
vööndiaeg ӱштӧ жап
kell seitse kohaliku aja järgi верысе жап дене шым шагат
üleminek suveajalt talveajale кеҥеж жап гыч телымсе жапыш куснымаш
päikese järgi aega arvama кече почеш жапым палаш
kell näitab õiget aega шагат чын жапым ончыкта
tõusime kella kaheksa ajal кандаш шагат жапыште кынелынна
2. (piiratud kestus, vältus, ajalõik, -vahemik, -järk) жап, пагыт
hommikune aeg эр жап, эрденысе жап
õhtune aeg кас жап
nõukogude aeg совет жап
kodanlik aeg буржуазий жап
kangelaslik aeg геройло жап
karm aeg осал жап, шыде жап
raske aeg неле жап
antiikaeg античный курым
feodaalaeg феодальный курым
jääaeg geol ий нальык жап
keskaeg кокла курымла
kevadaeg, kevadine aeg шошо пагыт, шошо жап
kiviaeg кӱ курым
pronksiaeg arheol той курым
rauaaeg arheol кӱртньӧ курым
sõjaaeg сар жап
talveaeg, talvine aeg теле пагыт
uusaeg у курым
kogu aeg уло жап годым
igal ajal кеч-кунам
iidsel ajal акрет годым
lühikese aja jooksul кӱчык пагытлан
3. (millekski ettenähtud, kuluv, sobiv, määratud aeg) жап
kibe tööaeg тургым пагыт
tööaeg паша жап
aeg lendab жап чоҥешта
4. keel жап

aer <'aer aeru 'aeru 'aeru, 'aeru[de 'aeru[sid_&_'aer/e 22 s> пушкольмо, весла

aga <aga konj, adv; aga aga aga -, aga[de aga[sid 17 s>
1. konj (vastandav) а, но
eile oli külm, aga täna on soe теҥгече йӱштӧ ыле, но таче леве
sina lähed, aga mina mitte тый кает, а мый кодам
ta ütles seda tasa, aga kindlalt тудо ойлен тидым шып, но ӱшанлын
raske on, aga tuleme toime неле, но ме кертына
2. konj (küsiv) а
aga millal teised tulevad? а кунам моло-влак толыт?
aga kas sa teda hoiatasid? а тый тудым шижтаренат?
3. adv (rõhutav sõna) ну, -ян
on aga inimesed! ну и калык!
oled sina aga optimist! ну тый оптимист улат!
kaupa on külluses, oleks aga raha ну и йӱк-йӱан тарванен
istuge aga lauda шичса-ян ӱстел коклаш
lase aga kuulda kõnek луктын пыштыза-ян
no oodaku aga! kõnek ну нуно вучен шуктат!
4. s но
on siiski üks väike aga эше ик изи но уло
jäi palju agasid эше шуко но кодын

agu <agu 'ao agu 'akku, agu[de agu[sid 18 s> тӱл-дӱл

ah <'ah interj> эй, ой, а, ах, ох
ah, kui tore ilm! эй, могай чапле игече!
ah, sina! ой, тиде тый!
ah, oleksin juba kodus! эй, лияш ыле гын уже мӧҥгыштӧ
ah, kui rumalasti sa talitasid эй, кузе тый ушдымын ыштенат
ah, mis nüüd mina, aga vend ... а, мо мый, но вот изам ...
ah, mis ma tegin! а, мом мый ыштенам!
ah nii, hea küll! ах тыге, ну йӧра!
ah jaa -- täna on ju Leena sünnipäev ах да,таче Ленан шочмо кечыже
mis sa selle peale kostad, ah? мом тый тидын нерген ойлет, а?
ah, juba valmis кузе, уже ямде?
ah, tehku nii nagu heaks arvab да тек ышта, кузе шона
ah, need tänapäeva noored! ох, кызытсе самырык-влак!
ah, ei midagi erilist ах, нимо ойыртемалтшыже

ahi <ahi ahju 'ahju 'ahju, 'ahju[de 'ahju[sid_&_'ahj/e 24 s> коҥга
vene ahi руш коҥга
hollandi ahi голландий коҥга, галанке
elektriahi электер коҥга
gaasiahi газ коҥга
kuivatusahi tehn коштымо коҥга
raudahi кӱртньӧ коҥга
ahju laduma коҥгам нӧлташ
ahju kütma коҥгам олташ
ahju puid panema коҥгаш пум опташ
tegin tule ahju коҥгаш тулым чыкышым
end ahju juures soojendama коҥга пелен шкем ырыкташ
pane ahi küdema, pane tuli ahju коҥгаш олто, коҥгаш тулым чыке
ahi ajab suitsu sisse коҥга шикшым луктеш
ahi köeb коҥга йӱла
ahi on köetud коҥгаш олталтын

ahne <ahne 'ahne ahne[t -, ahne[te 'ahne[id 6 adj; 'ahne 'ahne 'ahne[t -, 'ahne[te 'ahne[id 1 adj> опкын, опкынло, сут, сутло, темдыме, агар, ситмыж, чаҥга, сутланыше, сутланыме
ahne inimene опкын айдеме, сут айдеме, темдыме айдеме, сутланыше айдеме
ahne pilk темдыме ончалтыш
raha peale ahne, rahaahne оксалан опкын
ahne sööma кочкашлан опкын
ahne tööle пашалан опкын
joob ahnete sõõmudega опкын нелтыш ден йӱеш

ahv <'ahv ahvi 'ahvi 'ahvi, 'ahvi[de 'ahvi[sid_&_'ahv/e 22 s> маймыл, обезьян
väle nagu ahv маймыл гай тале
ronib nagu ahv маймыл гай кӱза

ai <'ai interj> (väljendab valu, pahameelt, etteheidet, üllatust, imestust, rõõmu, vaimustust) ай
ai, ai, valus on! ай, ай, коршта вет!
ai, ai, poisid, kes siis niimoodi teeb! ай, ай, рвезе-влак, кӧ тыге ышта!
ai kui tore! ай, могай сай!

aim <'aim aimu 'aimu 'aimu, 'aimu[de 'aimu[sid_&_'aim/e 22 s>
1. лийшашым шижмаш
2. умылымаш
{kellele millest} aimu andma умылтараш
veidike aimu mul sellest tööst on изиш гына тиде паша нерген мыйын умылымашем уло
sellest oli mul vaid tume aim тидын нерген мыйын пычкемыш умылымашем лийын
{millest} polnud neil vähimatki aimu v õrna aimugi нунын исишат умылымашышт лийын огыл
pole aimugi, kus see tänav asub умылымашемат уке, кушто тиде урем лийын кертеш

aina <aina adv> (üha) эре; (ainult) гына; (lausa) лач(ак)
ilmad lähevad aina soojemaks игече эре лывырга
mis te aina toas istute мо те эре пӧлемыште шинчеда
uuest töötajast räägitakse aina head у пашаеҥ нерген сайым гына ойлат
hommikust õhtuni aina sajab эр гыч кас марте эре йӱреш
aina üks ja seesama эре иктак
ta ei rääkinud sõnagi, aina vaikis тудо ик мутмат ойлен огыл, эре шып лийын
see tuleb asjale aina kasuks тида пйадалан гына толеш
lagendik aina valendas lilledest алан пеледыш деч лач ошемын
kõik aina kullast чыла лач шӧртнӧ гыч

aine <aine 'aine aine[t -, aine[te 'aine[id 6 s>
1. эмен, вещества
orgaaniline aine органический вещества, органический эмен
keemiline aine химический вещества
2. (õppeaine) предмет
3. (käsitlusobjekt) предмет

ais <'ais aisa 'aisa 'aisa, ais[te_&_'aisa[de 'aisa[sid_&_'ais/u 23_&_22? s> торта
vankri aisad орва торта
hobust aiste vahele panema имньым торта коклаш шогалташ
hobune oli terve päeva aiste vahel имнье кече-мучко торта коклаште лийын
noor hobune ei ole veel aiste vahele saanud рвезе имнье торта коклаш эше логалын огыл

ait <'ait aida 'aita 'aita, 'aita[de 'aita[sid_&_'ait/u 22 s> клат, амбар
kaubaait товар клат
viljaait амбар
vili on aita pandud шурно клатыш оптымо

aju1 <aju aju aju 'ajju, aju[de aju[sid 17 s>
(kihutamine, rutt) вашкымаш, вашкаш
hirmsa ajuga sõitma чот вашкен кудалаш

aju2 <aju aju aju 'ajju, aju[de aju[sid 17 s> вуйдорык, вуйвем
eesaju anat ончыл вуйдорык
inimaju айдеме вуйдорык

aken <aken 'akna aken[t -, aken[de 'akna[id 8 s> окна, тӧрза
kõrged aknad кӱкшӧ окна
madalad aknad ӱлыш тӧрза
kahekordsed aknad кок пачашан окна
ühekordsed aknad ик пачашан окна
mitteavatav aken пич окна
valgustatud aknad волгалтарыме окна
avatud aken почылтмо окна
dekoratiivaken койдымо окна
keldriaken подвал окна
klappaken кораҥдыме окна
aknad on pärani lahti окна почылтын
aknad on jääs окна-влак кылменыт
ühes aknas on veel tuli ик тӧрзаште тул йӱла
ava aken, tee aken lahti окнам поч
pane aken kinni, sule aken окнам петыре
vaatan aknast välja окна гыч ончем

aku <aku aku aku[t -, aku[de aku[sid 16 s> el (akumulaator) аккумулятор
akut laadima аккумуляторым зарядитлаш

ala <ala ala ala -, ala[de ala[sid_&_al/u 17 s>
1. (maa-ala) вер-шӧр, вел, кумдык, кундем; (piirkond, lõik) вер
soine ala купан вер-шӧр
künklik ala чоҥга вер-шӧр
mägine ala курыкан вер-шӧр
okupeeritud alad руалтен кучымо кумдык
keeluala чарыме вер-шӧр
külviala ӱдышаш вер
metsaala чодыран вер
puhkeala каныме вер
veeala вӱдан вер
2. (mõiste- v käsitluspiirkond, tegevussfäär) паша, вид, пӧлка
ehitusala чоҥымо паша
lemmikala йӧратыме паша вер
spordiala спортын видше
teadusala наука пӧлка
uurimisala шымлымаш пӧлка
kirjandusala juhataja литератур пӧлкам вуйлатыше
ta töötab hariduse alal литератур пӧлкаште пашам ышта
vend on muusik, ta armastab oma ala иза музыкчо, тудо шке пашажым йӧрата

alev <alev alevi alevi[t -, alevi[te aleve[id 2 s> посёлко (ола сынан населенный пункт)
töölisalev пашазе посёлко
alevi rahvasaadikute nõukogu aj посёлко Совет депутат

all <'all postp, adv> vt ka alla, alt2
1. adv; postp [gen] (millest-kellest allpool, madalamal, millegi sees, küljes) йымалне, ӱлнӧ
laua all ӱстел йымалне
puu all пушеҥге йымалне
kaenla all йол йымалне
lume all лум йымалне
all elas skulptor йымалне скульптор ила
silmade all on kotid шинча йымалне мешак-влак
tuli on pliidi all плитам олтат
hobusel on rauad all имньым таганленыт
all orus oli pime ӱлнӧ лопышто пычкемыш лийын
kirjal oli tema nimi all серыш йымалне тудын лӱмжӧ шоген
kastil pole põhja all яшлыкын йымалже уке
2. postp [gen] (mille juures, lähedal) йымалне, воктене
akna all окна йымалне
mäe all курык йымалне
pood on otse ukse all магазин кид йымалне
mäng käis vastasmeeskonna värava all модыш ваштареш таҥасыше-влакын капкашт воктене каен
3. postp [gen] (millegi tegevus- v mõjupiirkonnas, mingis seisundis) йымалне, дене
kaitse all аралтыш йымалне
keelu all чарымаш йымалне
{kelle} mõju all влияний йымалне
kahtluse all olema титак йымалне лияш
kõne all oli õppeedukus шинчымаш нерген йодыш шоген
sõit on küsimärgi all кудалаш кайымаште эше йодыш шога
avaldas romaani varjunime all романым псевдоним дене луктын
kannatab unepuuduse all мален кертдыме дене орлана
täisnurga all вик лук йымалне

alla <'alla postp, prep, adv> vt ka all, alt2
1. adv; postp [gen] (millest-kellest allapoole, madalamale, maha, sisse) йымак(е), ӱлык(ӧ)
laua alla ӱстел йымак
ülalt alla кӱшыч ӱлык
trepist alla minema тошкалтыш дене ӱлык волаш
neelasin tableti alla эмым налынам
vihma kallab alla йӱр опта
koer jäi auto alla пий машин йымак логалын
kadus vee alla вӱд йымак шылын
tee tuli pliidi alla плитам олтеныт
2. postp [gen] (mille juurde, lähedale, vahetult enne, mille eel) деке, марте, воктене
akna alla istuma окна деке шинчаш
põllud ulatusid küla alla пасу-влак ял марте шуйненыт
jäi ukse alla seisma омса воктене шогалын
mäng kandus vastasmeeskonna värava alla модыш ваштареш модшо-влакын капка деке каен
3. postp [gen]; prep [part] (tegevus- v mõjupiirkonda, mingisse seisundisse) йымак(е)
{kelle} mõju alla sattuma ала-кӧн влияний йымак логалаш
kohtu alla andma суд йымак пуаш
keelu alla panema чарыме йымак логалаш, чарымашым пышташ
mobilisatsiooni alla kuuluma мобилизаций йымак логалаш
panin kogu raha raamatute alla чыла оксам книга йымак пыштенам
istikutele ajasid juured alla кушкыл вожым колтен
4. adv; prep [gen] (alla määrapiiri, vähem kui, vähemaks) -рак
alla neljakümnesed mehed нылле ий деч самырыкрак пӧръеҥ-влак
mõni kraad alla nulli икмыняр градус ноль деч изирак
kasvult alla keskmise кыдалаш деч изирак капан
alla oma võimete шке моштымаш деч начаррак
pisut alla kahesaja euro кокшӱдӧ евро деч изиш шагалрак
hinnad läksid alla ак-влак иземыныт

alt1 <'alt aldi 'alti 'alti, 'alti[de 'alti[sid_&_'alt/e 22 s> muus (hääleliik, aldilaulja, madala registriga keel- v puhkpill) альт

alt2 <'alt postp, prep, adv> vt ka all, alla
1. postp [gen] (millest-kellest altpoolt, madalamalt, kaetud, varjatud olekust välja, hõivatud, hõlmatud olekust ära) йымач, гыч
laua alt ӱстембал йымач
kuuri alt леваш гыч
käe alt kinni hoidma кид пӱан гыч кучаш
südame alt valutab шӱм йымалне коршта
pind kadus jalge alt мланде йол йымач каен
võtsin pliidi alt tuha välja книгам кӱпчык йымач луктым
mulla alt välja kaevama мланде йымач кӱнчен лукташ
2. postp [gen] (mille juurest, lähedalt) воктеч, деч
poiss tuli akna alt ära рвезе окна воктеч кораҥын
maantee läheb ukse alt mööda шоссе лачак пӧрт воктеч кая
oja algas mäeveeru alt allikast изи вӱд курык воктеч йогышо памаш гыч тӱҥалын
vaenlane taganes linna alt тушман ола деч кораҥын
3. postp [gen] (tegevus- v mõjupiirkonnast ära) деч
{kelle} mõju alt vabanema ала-кӧн влиянийже деч лекташ
aresti v vahi alt lahti saama v vabanema петырен шындымаш деч лекташ
ikke alt pääsema темдымаш деч лекташ
kahtluse alt pääsema йола деч кораҥаш
tema käe alt on tulnud andekaid muusikuid тудын деч талантан мурызо-влак лектыныт
4. postp [gen] (rubriigile, kategooriale osutamisel) йымалне
selle kohta vaata paragrahv nelja alt тидын нерген нылымше праграф йымалне ончо
teavet leiate vastavate märksõnade alt информацийым тӱҥ шомак-влак йымалне муаш лиеш
5. postp [gen] (vaatenurga v aspekti märkimisel) гыч
ettepanekule uue nurga alt vaatama предложенийым у могыр гыч ончалаш
{mida} mitme nurga alt kaaluma тӱрлӧ могыр гыч висаш
küsimusele läheneti täiesti uue nurga alt йодыш у могыр гыч ончалтын
6. prep [gen] murd (alla) деч
alt neljakümne mehed нылле ий деч самырыкрак пӧръеҥ-влак
alt viiesaja krooni seda pilti ei saa вичшӱдӧ крон деч шагалрак тиде сӱретым от нал
7. adv (altpoolt, madalamalt) ♦
alt üles vaatama ӱлычын кӱшкӧ ончалаш
soe õhk tõuseb alt üles леве юж ӱлычын кӱшкӧ кӱза
puutüved olid alt tumedad ӱлычын пушеҥге тӱҥ шемалгырак лийын
autol võeti ratas alt машина гыч креслым кораҥденыт
kastil tuli põhi alt яшлыкын пундашыже лектын возын
libe jää nagu niitis jalad alt яклака ий йолым мунчалтыктен
tüdruk võttis uisud alt ӱдыр коньким кудашын
taime lehed on alt karedad кушкылын лышташыже ӱлычын козыра

alus <alus aluse alus[t -, alus[te aluse[id 9 s>
1. (eseme toetuspõhi, tugi) негыз
betoonalus, betoonist alus бетон негыз
puitalus, puidust alus пу негыз
monumendi alus монументын негызше
raadio seisab madalal alusel радио лапка негызыште шога
2. (lähtekoht, põhi) негыз, эҥертыш, амал
seaduslik alus закон негыз
hääldusalus keel артикуляций негыз
hagi alus jur искын негызше
artikli teoreetiline alus статьян теорий эҥертышыже
lepingu alusel договорын негызше почеш
aluseta süüdistus негыз деч посна титаклымаш
aluseks olema эҥертышлан лияш
{millele} alust panema негызым пышташ
sul ei ole mingit alust nii arvata тыге шонаш тыйын нимогай амалет уке
3. (pl) (teaduse v ala põhitõed) негыз
seadusandluse alused законодательствын негызше
keemia alused химийын негызше
4. (väiksem laev) судно
kalaalus кол судно
merealus теҥыз судно
5. mat, keem негыз
kolmnurga alus mat треугольникын негызше
trapetsi alus mat трапецийын негызше
aluste vahetus keem негыз дене вашталтмаш
6. keel подлежащий
alus ja öeldis подлежащий ден сказуемый
aluseta lause подлежащий деч посна предложений
7. aiand (pook[e]alus) шуйымаш

amet <amet ameti ameti[t -, ameti[te amete[id 2 s>
1. (teenistus-, töökoht) должность; (elukutse) профессий, паша; (käsitöö) кидпаша
vastutav amet ответственный должность, вуйыншогымо сомылвер
ühiskondlik amet обществысе должность
kerge amet куштылго профессий
raske amet неле профессий
kasulik amet пайдале профессий
arstiamet эмлызе профессий
auamet почётан профессий
ametit õppima кидпашалан тунемаш
oma ametit noortele õpetama самырык-влакым шке пашалан туныкташ
ametist vallandama должность гыч кораҥдаш
ametit vahetama пашам вашталташ
ametit maha panema пашам кодаш
2. (tegevus, töö) паша
ahjukütmine v ahjude kütmine on vanaisa igapäevane amet коҥгаш олтымаш - кажне кечысе паша
mängimine on laste amet модыш - йоча-влакын пашашт
kõigile leiti aiatööl amet садыште кажныжлан пашам муыныт
kõik olid tööga ametis чылан пашам ыштеныт
3. kõnek (halb harjumus, kalduvus) койыш
ta ei ole suitsetamise ametit ära õppinud тамак шупшмо койышлан тунемын огыл
4. (asutus) департамент, службо
hinnaamet ак департамент
keeleamet йылме департамент
maksuamet налог департамент
postiamet почто службо
5. aj (tsunft) цех
Bremeni linna puuseppade amet Бремен олан плотник цехше
trükkalite ameti põhikiri печать пашаеҥ цехын уставше

ammu <ammu adv; 'ammu adv>
1. (kaua aja eest) шукерте, шукертсек
ammu kuuldud viis шукерте колмо сем
vihm on ammu üle йӱр шукерте эртен
see juhtus üsna ammu тиде шукертак лийын
see oli väga v õige ammu тиде пеш шукерте лийын
ma tunnen teda ammu мый тудым шукерте палем
töötan siin juba ammu мый тыште шукерте пашам ыштем
kas sa elad ammu Tartus? шукертсек Тартушто илет?
kas sa tulid juba ammu? тый шукерте толынат?
2. (liiatigi) омат ойло
ma pole kunagi sellest mõelnudki, ammu veel rääkinud мый тидын нерген нигунам шоненат омыл, а кутырымо нерген омат ойло
mul ei ole jalgratastki, ammu siis veel autot мыйын велосипедемат уке, а машина нерген омат ойло
3. (alles, nüüdsama) кызыт гына
ammu sa tulid ja juba tahad ära minna кызыт гына толынат, уже кайынетат
ammu see oli, kui ema pensionile jäi пуйто кызыт гына тиде лийын, кунам ава пенсийыш лектын

anne <anne 'ande anne[t -, anne[te 'ande[id 6 s>
1. (andekus, võimekus, talent) талант, усталык
loomupärane anne пӱртӱсын пуымо усталык
2. (silmapaistvalt andekas inimene) талант, талантан еҥ

anum <anum anuma anuma[t -, anuma[te anuma[id 2 s> ате, кӱмыж
tühi anum пуста ате
klaasanum, klaasist anum янда ате
puuanum, puust anum пу кӱмыж
savianum, savist anum шун кӱмыж

aort <a'ort aordi a'orti a'orti, a'orti[de a'orti[sid_&_a'ort/e 22 s> anat аорто

appi <'appi interj, adv>
1. interj караул
2. adv полышым, караул
appi hüüdma караул кычкыраш
appi kutsuma полышым кычкыраш
appi minema полшаш каяш

aps <'aps apsu 'apsu 'apsu, 'apsu[de 'apsu[sid_&_'aps/e 22 s> kõnek яклештмаш, йоҥылыш

arg <'arg ara 'arga 'arga, 'arga[de 'arga[sid_&_'arg/u 22 adj, s>
1. adj лӱдшӧ
arg inimene лӱдшӧ айдеме
arg pilk лӱдшӧ шинчаончалтыш
arg loomake лӱдшӧ янлык
aral häälel v ara häälega rääkima лӱдшӧ йӱк дене ойлаш
arg nagu jänes мераҥ гай лӱдшӧ
{kelle-mille ees} araks lööma лӱдаш
2. s аптыраныше, ӧрмалгыше
ta pole argade killast тудо аптыраныше огыл
argadele tuleb julgust sisendada аптыраныше-влаклан мут дене полшаш кӱлеш

arm1 <'arm armi 'armi 'armi, 'armi[de 'armi[sid_&_'arm/e 22 s> музыр, музыртыш, сусыр
sügav arm келге сусыр
lai arm кумда музыр
mõõgaarm керде сусыр
operatsiooniarm операций сусыр
põletusarm йӱлыме сусыр
rõugearm шедыра
mul on põsel arm мыйын шӱргыначкаште сусыр

arm2 <'arm armu 'armu 'armu, 'armu[de 'armu[sid_&_'arm/e 22 s>
1. (armulikkus, soosing, armuandmine) серлагыш; (halastus) чаманымаш
armu poolest серлагышлан кӧра
armu pärast majja võetud vaeslaps тулык йочам чаманен пӧртыш налыныт
kelle armule sa loodad? кӧн серлагышыжым тый вучет?
ülemuste armust teda tööl peetakse тудым пашаште вуйлатышын серлагышыжлан кӧра кучат
armu paluma {kellelt} чаманымашым йодаш
armu andma {kellele} (1) серлагаш; (2) чаманаш
ära oota vaenlaselt armu тушман деч серлагымашым ит вучо
2. (armastus, armastatu) йӧратымаш
esimene arm икымше йӧратымаш
vana arm тошто йӧратымаш
emaarm ава йӧратымаш
salaarm шолып йӧратымаш
vennaarm иза-шольо йӧратымаш
kas mäletad, mu arm? шарнет мо, мыйын йӧратымашем?
3. kõnek (imestust, üllatust, ehmatust väljendavates hüüatustes) юмо серлагыже
taevane arm, kui kaua see veel kestab! юмо серлагыже, кунар шуко тиде шуйнаш тӱҥалеш?
arm ja heldus, mis see kõik tähendab! юмо серлагыже, мом чыла тиде ончыкта?

arst <'arst arsti 'arsti 'arsti, 'arsti[de 'arsti[sid_&_'arst/e 22 s> эмлыше, эмлызе, врач
kuulus arst кумдан палыме эмлызе
kooliarst школ эмлызе
loomaarst вольык эмлыше
naistearst ӱдырамаш врач
raviarst эмлыше врач
arst kirjutas retsepti эмлызе рецептым возен луктын

aru <aru aru aru -, aru[de aru[sid 17 s>
1. (mõistus) уш
tark aru келге уш
piiratud aru аҥысыр уш
terve aruga inimene таза ушан айдеме
terase aruga laps пӱсӧ ушан йоча
lühikese v napi aruga olevus кӱчык ушан существа
aru oli tal selge тудын ушыжо яндар лийын
tal pole enam täit v õiget v selget aru [peas] тудын ушыжо ынде пудыранен
minu arust мыйын шонымем почеш
2. (selgus, seletus) шот
ei temalt saa õiget aru kätte тудын деч шот уке
tema suust õiget aru ei kuule тудын деч нимомат шотаным от кол

arv <'arv arvu 'arvu 'arvu, 'arvu[de 'arvu[sid_&_'arv/e 22 s>
1. числа, чот
positiivne arv mat положительный чот
negatiivne arv mat минусан чот
konkreetne arv раш чот
ühekohaline arv ик знакан числа
mitmekohaline arv шуко знакан числа
paaritu arv тӱгал огыл чот
kuivad arvud piltl кукшо числа
algarv mat проста чот
järgarv mat радаман числа
kümnendarv mat луан числа
murdarv mat дробан числа
reaalarv mat чын чот
segaarv mat варналтше чот
arve liitma числам ушаш
arve korrutama числам шукемдаш
arve lahutama числам кудалташ
arve jagama числам пайлаш
arve astendama числам степеньыш кондаш
2. (hulk, kogus) чот
koguarv тӱшка чот
rahvaarv калык чот
suurel arvul кугу чот дене
kuulajate arv колыштшо-влакын чотышт
lehekülgede arv лаштык-влак чот
3. keel чот
nimisõna esineb kahes arvus -- ainsuses ja mitmuses лӱм мутын кок чотшо уло - шкет чот да шуко чот

arve <arve 'arve arve[t -, arve[te 'arve[id 6 s>
1. счёт
tasutud arve тӱлымӧ счёт
tasumata arve тӱлыдымӧ счёт
elektriarve туллан счёт
gaasiarve газлан счёт
arvet esitama счётым ончыкташ, счётым представитлаш
arvet tasuma v maksma счёт почеш тӱлаш
palun arve! счётым пуыза!
2. (konto) счёт
jooksev arve кызытсе счёт
hoiuarve вкладчикын счётшо
kaubaarve сату счёт
lõpparve пытартыш счёт
pangaarve банк счёт
avasin pangas arvee банкыште счётым почынам
3. (arvestus) учёт
arvet pidama учётым ышташ
arvele võtma {keda} учётыш налаш
ennast arvele võtma учётыш шогалаш
arvelt maha võtma {keda} учёт гыч кораҥдаш
ennast arvelt maha võtma учёт гыч кораҥдалташ
4. (pl) kõnek (vahekord) ӱчӧ, паша
isiklikud arved шке кокласе ӱчӧ
mul on temaga vanad arved мыйын тудын дене тошто паша
vaenlasega õiendati julmalt arveid тушманлан шучкын ӱчым шуктеныт

ase <ase aseme ase[t -, aseme[te aseme[id 4 s>
1. (magamiskoht) вакшыш
pehme ase пушкыдо вакшыш
aset tegema малаш верым вакшаш
2. (asupaik, jälg) вер, кыша
tulease тулвер

asi <asi asja 'asja 'asja, 'asja[de 'asja[sid_&_'asj/u 24 s>
1. (ese, aine, materjal, teos) ӱзгар, арвер
ilus asi мотор ӱзгар
hädavajalik asi кӱлешан ӱзгар
isiklikud asjad кучымо-погымо ӱзгар
antiikasi ожнысо ӱзгар
asju kokku panema арверым иктыш опташ
mis asi see on? мо тиде тыгай?
2. (asjatoimetus, lugu, olukord, nähtus) паша
see on minu isiklik asi тиде мыйын шке пашам
harjumusasi, harjumuse asi койыш паша
kriminaalasi jur уголовный паша
maitseasi там паша
peaasi тӱҥ паша
pisiasi изи паша
rahaasjad окса паша
asi on otsustatud паша ышталтын
mis see minu asi on kõnek могай мыйын пашам
noore inimese asi самырык еҥын пашашже
mul on sinu juurde asja мыйын тый декет паша уло
3. (põhjus, vajadus) амал
kes norida tahab, leiab alati asja кӧ кычалтылнеже эре амалым муэш
tuleviku pärast pole meil asja muretseda ончыкылык нерген шонаш мемнан амална уке
kas tulid asja pärast? могай амал дене толынат?
poiss sai peapesu asja eest рвезе амаллан кӧра вурсалтын
4. kõnek (loomulike vajaduste õiendamise kohta) ♦
asjal käima тӱгӧ лекташ

aste <aste 'astme aste[t -, 'astme[te 'astme[id 5 s>
1. (trepiaste) тошкалтыш
kiviaste кӱ тошкалтыш
puuaste пу тошкалтыш
kõrgete astmetega trepp кужу лондеман тошкалтыш
madalate astmetega trepp кӱчык лондеман тошкалтыш
2. (arengutase, -etapp, staadium, järk, alajaotus) лондем, кугыт
alamaste ӱлыл лондем
algaste тӱҥалтыш лондем
arenemisaste вияҥме лондем
ettevalmistusaste (1) ямдылалтме кугыт; (2) ямдылыше кугыт
joobeaste руштмо кугыт
keskaste покшел лондем
vanuseaste ийгот кугыт
ülemaste эн кӱкшӧ лондем
esimese astme põletushaav икымше степенян ожог
3. tehn (raketi osa) ступень
kanderaketi esimene aste ракетын икымше ступеньже
4. mat (võrdsete tegurite korrutis) степень
kaks neljandas astmes кокыт нылымше степеньыште
esimese astme võrrand икымше степенян уравнений
5. keel (astmevahelduses) таҥдыш
tugev aste кужу таҥдыш
nõrk aste лушкыдемше таҥдыш
6. muus (helilaadi iga heli) тошкалтыш
7. (teenistusaste, kraad) степень
magistri aste магистр степень

au <'au 'au 'au -, 'au[de 'au[sid 17 s> чап
solvatud au мыскылыме чап
mundriau мундирын чапше
ohvitseriau офицер чап
spordiau спорт чап
sõjameheau сарзе чап
neiuau ӱдыр чап
au ja väärikuse kaitse чап ден лӱмнерым аралымаш
{kelle} au haavama чапым волташ
{kelle} au riivama чапым логалаш
kooli au kaitsma школын чапшым аралаш

auh <'auh interj> (koera haukumist imiteeriv häälitsus) ам

auk <'auk augu 'auku 'auku, 'auku[de 'auku[sid_&_'auk/e 22 s> рож (läbilöödud auk) аҥ; (maa sees) лаке (süvend) келгеммаш
väike auk изи рож
sügav auk келге лаке
põletatud auk йӱлатыме рож
must auk astr шем рож
rebaste augud рывыж рож
aiaauk печыште рож
aknaauk окна рож
hundiauk пире рож
kuuliauk пуля аҥ
solgiauk мушкылтыш рож
võtmeauk сравоч рож
auke lööma рожым шӱташ
auke puurima рожым пролаш
auku kaevama (1) лакым кӱнчаш; (2) piltl лакым кӱнчаш
auku kinni ajama лакым петыраш
auku kukkuma лакыш волен возаш
põrandas on auk кӱварыште рож

aur <'aur auru 'auru 'auru, 'auru[de 'auru[sid_&_'aur/e 22 s> пар; (udu) пушланымаш
tuline aur шокшо пар
niiske aur вӱдыжгӧ пар
kuiv aur кукшо пар
küllastunud aur нугыдо пар
ülekuumendatud aur утыж дене ырыктыме пар
mürgised aurud аяран пар
alkoholiaur арака пар
bensiiniaur бензин пар
elavhõbedaaur урчык пар
hingeaur шӱлымӧ пар
veeaur вӱд пар
uduaur пушланымаш
vesi muutub auruks вӱд парыш савырна

aus <'aus 'ausa 'ausa[t -, 'ausa[te 'ausa[id 2 adj>
1. (tõemeelne, õiglane, kohusetruu) чынле, суапле, честный, яндар
aus inimene чынле еҥ, честный айдеме
ausad silmad яндар шинча
aus nimi поро лӱм
2. kõnek (korralik, tubli, väärt) шотан
maja on aus пӧртшӧ шотан уло

auto <auto auto auto[t -, auto[de auto[sid 16 s> машина, автомобиль, автомашина
lahtine auto почылтман машина
kinnine auto леведышан машина, петырыме машина
isiklik auto личный машина
suure läbivusega auto кугу проходимостьан машина
ambulantsauto вашкеполыш машина
ameti[sõidu]auto служебный машина
elektriauto электирческий машина
eraauto частный машина
furgoonauto фургонан машина
kallurauto самосвал
kiirabiauto вашкеполыш машина
leivaauto кинде машина
liiniauto маршрутный такси
mänguauto модыш машина
sõiduauto легковой машина
tuletõrjeauto пожарный машина
veoauto грузовой машина
autot juhtima машиным вӱдаш, автомобильым наҥгаяш
jalakäija jäi auto alla йолын кайше машин йыак логалын

ava <ava ava ava 'avva, ava[de ava[sid 17 s> аҥ, виш
aknaava окна виш
ukseava омса аҥ

avar <avar avara avara[t -, avara[te avara[id 2 adj> (ruumikas) йоҥго; (lai, ulatuslik) лопка; (laiuv, lai) кумда
avar korter йоҥго пачер, кумда пачер
avarad tänavad лопка урем-влак
avar park кумда парк
avar stepp кумда степь (мучашдыме степь)
avar lagendik лопка олык
avarad aknad кумда окна-влак
avar kleit лопка тувыр, йоҥгата тувыр
avar kaelus лопка шӱша
avarad jalatsid лопка йолчием
avar silmaring кумда шинчымаш
avara hingega inimene кумда шинчымаш дене айдеме

baar <b'aar baari b'aari b'aari, b'aari[de b'aari[sid_&_b'aar/e 22 s> (väike restoran v kohvik) бар
grillbaar гриль-бар
jäätisebaar мороженыйым ужалыме бар
piimabaar шӧрым ужалыме бар
toidubaar чопок
hotelli baar унагудо бар

baas <b'aas baasi b'aasi b'aasi, b'aasi[de b'aasi[sid_&_b'aas/e 22 s>
1. (alus, põhi, lähteala) базе, негыз, тӱҥ, эҥертыш
materiaalne baas матеральный негыз
majanduslik baas экономический негыз
artikulatsioonibaas keel артикуляций базе
energiabaas энергетический базе
kopsubaas anat шодо тӱҥ
püügibaas промысловый базе
söödabaas корма базе
toorainebaas, toormebaas сырьевой базе
tootmisbaas йӧндартыш базе, производствысо базе
trükibaas типографий базе
uurimisbaas шымлымаш негыз
baas ja pealisehitis filos базис, надстройка
2. (varustav ja teenindav keskus, ladu, sõjaväeline tugiala) базе
hulgibaas тӱшка дене ужалкалыше базе
kaubabaas сатулымо базе
lennuväebaas авиационный базе
mereväebaas военно-морской базе
naftabaas нефтебазе
puhkebaas каныме базе
spordibaas спорт базе
sõjaväebaas военный базе
turismibaas турист базе
baasi direktor базе директор

ball <b'all balli b'alli b'alli, b'alli[de b'alli[sid_&_b'all/e 22 s> бал
lõbus ball весела бал
kevadball шошо бал
kooliball школ бал
maskiball бал-маскарад, маскым чиен мийыман бал
uusaastaball У ий бал
balle korraldama балым эртараш

bass <b'ass bassi b'assi b'assi, b'assi[de b'assi[sid_&_b'ass/e 22 s> muus (hääleliik, laulja, madala registriga keel- v puhkpill, helitöö madalaim häälepartii, instrumendi madal register) бас
dramaatiline bass драматический бас
lüüriline bass лирический бас
mahlakas bass нугыдо бас
bassi laulma бас дене мураш
puhub orkestris bassi оркестрыште тудо бас дене шокта
esinesid maailmakuulsad bassid уло тӱнялан палыме бас-влак выступатленыт

beež <b'eež beeži b'eeži b'eeži, b'eeži[de b'eeži[sid_&_b'eež/e 22 adj> нанче, ошалге-кӱрен
beežid kingad нанче тӱсан туфльо
beež kleit нанче тӱсан тувыр

borš <b'orš borši b'orši b'orši, b'orši[de b'orši[sid_&_b'orš/e 22 s> kok борщ
ukraina borš украинский борщ

boss <b'oss bossi b'ossi b'ossi, b'ossi[de b'ossi[sid_&_b'oss/e 22 s> (peremees, juht, šeff) босс

buss <b'uss bussi b'ussi b'ussi, b'ussi[de b'ussi[sid_&_b'uss/e 22 s> автобус
hommikune buss эрденысе автобус
ekspressbuss экспресс автобус, экспресс
juhubuss заказной автобус
kiirbuss скорый автобус
linnabuss оласе автобус
linnalähibuss, lähibuss пригородный автобус
tulen õhtuse bussiga кастенысе автобус дене толам
bussiga sõitma автобус дене кудалаш, автобус дене кудалышташ
bussist väljuma v maha tulema автобус гыч волаш
buss jäi hiljaks автобус вараш кодын
jäime bussist maha ме автобус деч вараш кодна
buss oli täis kõnek автобус тич ыле

buum <b'uum buumi b'uumi b'uumi, b'uumi[de b'uumi[sid_&_b'uum/e 22 s> maj (tõusuperiood, elavnemine); piltl (sensatsioon, kära) бум
ajakirjandusbuum газетный бум
börsibuum биржевой бум
naftabuum нефтяной бум

bänd <b'änd bändi b'ändi b'ändi, b'ändi[de b'ändi[sid_&_b'änd/e 22 s> muus (levimuusikaorkester v -ansambel) ансамбль, группо
džässbänd джаз ансамбль, джазовый ансамбль
bändi solist ансамбльын солистше, группын солистше

börs <b'örs börsi b'örsi b'örsi, b'örsi[de b'örsi[sid_&_b'örs/e 22 s> maj бирже
fondibörs фондовый бирже
kaubabörs сату бирже
tööbörs паша бирже

CV резюме

daam <d'aam daami d'aami d'aami, d'aami[de d'aami[sid_&_d'aam/e 22 s> ӱдырамаш, даме
moedaam (кутырымо стиль) майра
daamide ring v seltskond ӱдырамаш ушем

dipp <d'ipp dipi d'ippi d'ippi, d'ippi[de d'ippi[sid_&_d'ipp/e 22 s> дип

dogi <dogi dogi dogi -, dogi[de dogi[sid 17 s> (koeratõug) дог
taani dogi Данийысе дог

dokk <d'okk doki d'okki d'okki, d'okki[de d'okki[sid_&_d'okk/e 22 s> mer (sadamarajatis) док (кугу пушым чоҥаш ыштыме сооружений)
kuivdokk кукшо док, сереш ыштыме док
ujuvdokk вӱд ӱмбалан шындыме док
dokis olema докышто шогаш
dokist välja viima док гыч лукташ

dušš <d'ušš duši d'ušši d'ušši, d'ušši[de d'ušši[sid_&_d'ušš/e 22 s> (kümblusseade, kümblus) душ
külm dušš йӱштӧ душ
duši all käima душыш пураш, душыш каяш
end duši all pesema шкендым душышто мушкаш

eatu <'eatu 'eatu 'eatu[t -, 'eatu[te 'eatu[id 1 adj> ийготым палаш лийдыме
eatu naine ийготшым палаш лийдыме ӱдырамаш

ebe <ebe ebeme ebe[t -, ebeme[te ebeme[id 4 s> мамык, лаймык, пырче, ылчык, кайпун, пун
lumeebemed лум ылчык, лум лайга
papliebemed шопке нӧшмӧ мамык
tolmuebe пурак пырче
kerge kui ebe кайпун гай куштылго
vars on kaetud valgete ebemetega вондо ош лаймык дене петырналтын

edel <edel edela edela[t -, edela[te edela[id 2 s> кечывалвел-касвел, касвел-кечывалвел
edelas кечывалвел-касвелыште
edela poole кечывалвел-касвел могырым
kirdest edelasse йӱдвел-эрвел гыч кечывалвел-касвелыш
tuul puhub edelast мардеж кечывалвел-касвелым пуалеш, мардеж кечывалвел-касвел гыч пуалеш

edev <edev edeva edeva[t -, edeva[te edeva[id 2 adj> (edvistav) йорга, кокетливый, шинчаш перныше; (auahne) йорга, кугешныше, ковыра; (uhkeldav) ӧрыктарыше
edev naeratus йорга воштылмаш
edevad mõtted кугешныше ~тщеславный шонымаш-влак
edev riietus шинчаш логалше ~ковыра чийме вургем
edev poos ковыртатыше позо

edu <edu edu edu -, edu[de edu[sid 17 s> аш, сеҥыш, сеҥымаш, умыш
märkimisväärne edu пеш кугу аш, кӱшыл сеҥымаш
hiiglaedu колоссальный сеҥыш
täisedu тичмаш аш
edu pant сеҥымашын тӱҥжӧ
edu saavutama сеҥышыш шуаш
edu tagama сеҥышлан вийым пышташ
oma edu üle uhke olema шке сеҥымаш дене кугешнаш
{milles} edu soovima сеҥымашым тыланаш
teie firma edu terviseks тендан фирме вияҥме верч, тендан фирме сай сеҥышыш шумо верч
edule lootma сеҥымашыш шумылан ӱшанаш
edu korral сеҥымашыш шумеке
võitlus käis vahelduva eduga кредалмаш эртымаште сеҥымашат, сеҥалтмашат лийын
oli märgata tunduvat edu {milles} кугу сеҥышышы шушашлык шижалтын
jõupingutusi kroonis edu тыршымаш сеҥымашыш шумо дене палемдалтын
näitusel oli suur edu выставке пеш чапландаралтын
tema loengutel oli edu тудын лекцийлаже чапландаралтыныт
selles asjas oli märgata edu пашан нӧлтышыжым ужаш лийын

eel <'eel postp [gen]> деч ончыч
koidu eel кече лекме деч ончыч
pühade eel пайрем деч ончыч
äikese eel кӱдырчӧ деч ончыч
ärasõidu eel кайыме деч ончыч
õhtu eel кас велеш

ees <'ees adv, postp> vt ka ette, eest
1. adv (eespool) ончылно
tema sammus ees, mina järel тудо ончылно ошкыльо, мый почешыже
üks jooksja oli teistest tublisti ees ик бегунжо моло деч ятырлан ончылно ыле
ees paistis jõgi ончылно эҥер койо
ta lükkas käru ees тудо ончылныжо орвам шӱкен
poiss hüppas pea ees vette рвезе вуй денже (ончык) вӱдыш тӧрштыш
astub uhkelt rind ees оҥжым кадыртен, кугешнен ошкылеш
tal on juba kena kõhuke ees kõnek тудо уже шкаланже мӱшкырым куштен
2. adv (esiküljele kinnitatud, esiküljel) ончылно, ӱмбалне
poisil on lips ees рвезын (оҥыштыжо) галстук
tal on prillid ees нерыштыже шинчалык
uksel on võti ees сравоч омсаштак (кеча)
tal oli kaval nägu ees тудын чурийже чоя ыле
akendel olid eesriided ees окнаште занавеске ыле
hobune on saani ees имне кугу издерыш кычкалтын
auto on ees машина ямде
3. adv (takistamas, tüliks) ончылно, чыла вере, йырваш
sa oled mul igal pool ees тый мыланем йырваш мешай коштат
puu oli tee peal risti ees корным тореш петырен пушеҥге киен
4. adv (varem kohal, varem olemas) ончылно, умбакыже
mul seal mitu tuttavat ees ончылно икмыняр палымем-влак вучат
pööningul on igasugust koli ees пӧртвуйышто тыгакат тӱрлӧ кӱлеш-оккӱлым шарен оптымо
5. adv (ajaliselt tulemas, teoksil, arengult eespool, õigest ajast ette jõudnud) ончылно, умбакыжым
ees on heinaaeg ончылно шудо ямдылыме жап
kogu elu on alles ees але уло илыш ончылно
mis sul täna õhtul ees on? мо тыйын таче кастене умбакыжым (лиеш)
selle artikliga on veel rohkesti tööd ees тиде статья дене але умбакыжым шуко паша
see asi on juba mitu korda kohtus ees olnud тиде паша уже ала-мыняр гана судышто ончалтын
ta oli oma ajast ees тудо шке жапше деч ончылно илен
oma võimete poolest on ta minust ees шке тептерже дене тудо мый дечем ончылно шога
kell on viis minutit ees шагат вич минутлан вашка
6. adv (eelnevalt, enne teisi) ончылно
kuidas isa ees, nõnda poeg järel кузе ачаже ончылно (ышта), тугак эргыже
ta teeb kõik järele, mis teised ees teevad моло-влак мом ыштат, тудо чыла почешышт ышта
7. postp [gen] (eespool) ончылно, тураште
maja ees пӧрт ончылно
peegli ees воштончыш ончылно
tahvli ees доска ончылно
meie ees laius meri мемнан ончылно море шарлен
meie ees seisavad suured ülesanded мемнан ончылно кугу задаче-влак шогат
ta sammus minu ees тудо мыйын ончылно каен

eest <'eest adv, postp> vt ka ees, ette
1. adv (eestpoolt, esiküljelt) ончыч, ончылно
eest tõusis suitsu ончылно шикш нӧлталтын
eest ja tagant ончычат шкҥгечат атаковатленыт
ta on rivis eest kolmas стройышто тудо ончыч кумшо
mantlihõlmad on eest lahti пальтожо ончыч полдыштыде колтымо
2. adv (ära, küljest ära, eemale) ончыч, деч
ema võttis põlle eest ава ончычшо ончылсакышым кораҥдыш
tõmbas aknal kardinad eest тӧрзаште окнасакышым шӱкале
nööp tuli eest полдыш кӱрлын
jooksin venna eest ära изам деч куржым
mine eest! кораҥ!, корным!
eest ära! корно гыч!, кораҥза!
3. adv (varem kohal, varem olemas) верыште
kodus leidsin ainult õe eest мӧҥгыштӧ лач шӱдарым гына муым
leidis eest tühja korteri пуста пачерым гына муын кодо
4. postp [gen] (eestpoolt, esiküljelt) ончыч
läks maja eest mööda тудо пӧрт ончыч эртен кайыш
poisid jooksid meie eest läbi рвезе-влак мемнан ончыч куржы кайышт
hääled kostsid kaupluse eest магазин ончычла йӱк-влак шоктышт
pühkisin natuke trepi eest пӧртӧнчыл ончылнӧ изишак ӱштылальым
särk on rinna eest verine тувыр ончыл изиш вӱр дене амыргыше
komisjoni eest käib läbi palju inimesi шуко еҥ комиссий ончылно эрта
5. postp [gen] (ära, küljest ära, eemale) -ын
särgi eest tuli nööp ära тувырын полдышыжо кӱрлын
tõmbas kardinad akna eest kõrvale окнасакышым тӧрза ончыч кораҥден
võtsin käe silmade eest шинча ончычем кидем кораҥдышым
võta võti ukse eest ära омса гыч сравочым лук
6. postp [gen] (kelle-mille vältimist, kellest-millest varjatud, kaitstud) деч
mul õnnestus pea löögi eest kõrvale hoida перыме деч вуемым кораҥден кертым
ta püüab end minu eest kõrvale hoida тудо мый дечем кораҥын кошташ тырша
hoidu rongi eest! поезд деч шеклане!
hoia end kahjulike mõjude eest! шкендым осал влияний деч арале!
ta on halb inimene, hoia end tema eest тудо осал айдеме, шкелане тудын деч
kuused varjavad aeda külmade tuulte eest кож-влак сад-пакчам йӱштӧ мардеж деч аралат
ma ei varja sinu eest midagi мый тый дечет нимом ом шылте
tema eest hoiti kõik salajas тудын деч чылажымат тайныште кученыт
põlde tuli kaitsta üleujutuste eest олык-влакым вӱд нӧлталтме деч аралаш кӱлын
7. postp [gen] (kelle-mille asemel, kellega-millega võrdselt) олмеш, олмышто
mine minu eest мыйын олмешем кай
maksan ka sinu eest тыйын олмешетат тӱлем
esimehe eest kirjutas alla sekretär председатель олмеш председатель кидпалыжым шындыш
tädi oli vaeslapsele ema eest тулык икшывылан кокаже ава олмеш лийын
alustass oli tuhatoosi eest изирак кӱмыж пепельнице олмеш лийын
töötab kahe eest кок еҥ олмеш пашам ышта
poisid olid tööl juba mehe eest пашаште рвезе-влак пӧръеҥ олмыштак лийыныт
8. postp [gen] (varem, teatud aeg tagasi) ончыч
viie aasta eest вич ий ончыч
ta käis paari päeva eest meil икмыняр кече ончыч тудо мемнан дене ыле
see juhtus mõne minuti eest тиде икмыняр минут ончыч лие
9. postp [gen] (mille väärtuses, mille vastu, mille tasuks, vastutasuks) верч, -ла, -лан
sularaha eest ostma наличный оксала налаш
andis kauba poole hinna eest тудо товарым пел аклан пуэн колтен
siin on kaupa suure summa eest тыште сату кугу суммылан (погынен)
aitäh eest ei saa midagi таулан нимом от нал
hea töö eest premeerima сай пашалан премийым пуаш
sain raamatu eest honorari кнагалан гонорарым нальым
aitäh abi eest полшымылан тау, тау полшымыланда
poiss sai hoolikuse eest kiita рвезым тыршымыжлан мокталтеныт
mille eest teda karistati? молан верч тудым наказатлыме?
selle eest ma maksan veel kätte! тидлан верчын мый але ӱчым шуктем!
10. postp [gen] (kelle-mille kasuks, poolt, kelle-mille suhtes vastutav, kelle-mille suhtes hoolitsev) верч, верчын
võitlus rahu eest тыныслык верч кредалмаш
oma huvide eest võitlema шке интерес верч таҥасаш, шке интерес верч кучедалаш
see tõik kõneleb ise enda eest тиде факт шке шке верчынже ойла
sõbra eest seisma йолташ верч шогалаш
vastutan kõikide eest кажныже верчын мый вуйын шогем
oma tegude eest sa veel annad vastust! шке койышет верч тый але вашмутым кучет!
perekonna eest hoolitsemine еш верч азапланаш
hoolitseb haigete eest черле почеш онча
muretsege selle eest, et laud oleks kaetud ӱстел погымо лийшаш верчын тургыжлана
11. postp [gen] (osutab isikule, kes millestki ilma jääb) ♦
kahmas teiste eest paremad asjad endale эн сай сатужым шкалан поген налын
vend sõi kõik minu eest ära иза чыла мыйыным кочкын пытарыш

ega <ega konj>
1. konj (eitusega seostuv ühendav sõna) -ат...-ат ... огыл, ни... ни... (уке)
tal ei ole isa ega ema тудын ни ачаже ни аваже уке
majas pole elektrit ega veevärki пӧртыштӧ ни электротул ни канализаций уке
ei tahtnud süüa ega juua кочмемат йӱмемат шуын огыл
ei see ega teine тидыжат огыл тудыжат огыл, ни тиде ни тудо
ei edasi ega tagasi ни ончык ни шеҥгек
ta ei tulnud ega tulnud тудо всё огеш тол да огеш тол
istub ega mõtlegi tõtata шинча, вашкашат ок шоно
olin ärevil ega mäleta midagi мый чот тургыжланыше лийынам да нимомат ом шарне
Kõik vaikisid. Ega minagi midagi ütelnud. Чылан шып лийыныт. Мыйжат нимом каласен омыл.
2. adv (lausungit pehmendav v. kahtlust väljendav eitussõna) огыл мо, вет
ega see veel midagi ei tähenda тиде вет але нимом огеш ончыкто огыл мо
ega ta nii noor enam olegi тудо вет ынде тугай самырыкак огыл вет
ära karda, ega ma midagi ei tee ит лӱд, мый вет нимом ом ыште
ta on uhke, ega tema juba paluma ei hakka тудо вет кугешныше, тудо ынде йодаш огеш тӱҥал
ega sa ei karda? тый отат лӱд мо?
ega sa ei tea, millal rong läheb? тый, поезд кунам кая, палет мо?

eha <eha eha eha -, eha[de eha[sid 17 s> кас ӱжара

ehe1 <ehe 'ehte ehe[t -, ehe[te 'ehte[id 6 s> украшений, сӧрастарыш
vanaaegne ehe тошто украшений
keraamilised ehted керамический украшений
hõbeehted ший сӧрастартыш арвер
jõulu[puu]ehted рошто кож сӧрастарыме арвер
mets on kevadises ehtes чодыра шошо чиемыште шога
tema kirjutised on selle ajakirja ehteks тудын статьяже-влак тиде журналын сӧрастартышыже улыт

ehe2 <ehe eheda eheda[t -, eheda[te eheda[id 2 adj> (looduses vabalt esinev) самородный, шкешочшо; (puhas, rikkumata) шкешотан
ehe metall самородный металл
ehe raud geol самородный кӱртньӧ
ehedad tunded яндар шижмаш
ehe rahvalaul шке калык муро
ehedana, ehedal kujul яндар тӱсыштӧ

ehk <'ehk konj, adv; 'ehk ehku 'ehku 'ehku, 'ehku[de 'ehku[sid_&_'ehk/e 22 s>
1. adv ала, дыр, ала...ыле
ehk ma siiski tulen sinuga kaasa ала мый тый денет пырля мием ыле
tänaseks ehk aitab ала тачылан сита
ta on alles noor, ehk paraneb veel тудо але самырык, ала паремеш
küsi temalt, tema ehk teab йод туды деч, ала тудо пала
kujundus oli lihtne, ehk liigagi tagasihoidlik оформлений проста ыле, ала утыжденат проста
korvi mahub oma kolm liitrit marju, vahest ehk rohkemgi корзинкаш кум литр мӧр пура, ала шукыракат
ehk tahad süüa? ала кочмет шуэш?
sul on ehk igav тылат йокрок дыр
kas ma ei peaks ehk sellest isale rääkima? ала тидын нерген ачалан каласаш огыл?
2. konj але
aeroplaan ehk lennuk аэроплан але самолёт
predikaat ehk öeldis предикат але сказуемый
ehk küll гынат
3. s kõnek анят
ehku peale lootma анятлан ӱшанаш
ehku peale tegema так тяп-ляп ышташ

ei <'ei adv; 'ei 'ei 'ei[d -, 'ei[de 'ei[sid 26 s>
1. (eitussõna, annab lausele eitava sisu) уке, огыл, ок <ом, от, огына, огыда, огыт>; (minevikus) ыш <шым, шыч, ышна, ышда, ышт>
ma ei tea мый ом пале
ei sobi ок келше
ei lähe arvesse ок шотлалт
see ei teeks paha плока огыл ыле
tööd ei ole veel alustatud пашам але тӱҥалме огыл
töö ei tahtnud edeneda паша огеш кай
kas tuled või ei? толат але уке?
ei, seda ma ei tee! уке, тидым мый ом ыште
ei, ma ei usu teid! мый тылат ом ӱшане!
2. (eitab järgnevat sõna) ни
ei iialgi нигунам
otsisin, aga teda ei kuskil pool кычальым, тудо нигуштат уке
nad elavad vanamoodi, ei midagi uut чылажат тошто семынак, нимо у уке
ta on süüdi, ei keegi muu тудак титакан, ала-кӧ весе огыл
kasu polnud sellest ei mingisugust тидын деч нимогай пайда лийын огыл
3. (jaatavas lauses soovi v küsimuse esitamisel) ок...мо
kas me ei läheks kinno? таче кинош огына миен тол мо?
kas ma ei saaks sind aidata? мый тылат полшен кертам, уке?
kas ei tuleks sedagi võimalust kaaluda? тиде возможностьымат ончалаш йӧнан огыл мо?
4. (retoorilistes küsilausetes, hüüatustes) ♦
kuhu sa ka ei läheks, igal pool on tema ees кеч-кушко кае, чыла вере тудо!
mida seal kõike ei olnud! мо гына тушто лийын огыл!
mis teile küll pähe ei tule! мо гына тылат вуеш ок тол!
5. (koos sidesõnaga ega) ни...ни
ta ei tundnud ei pahameelt ega viha тудо ни чаманымашым, ни сырымым шижын огыл
ei see ega teine ни тиде ни тудо, тидыжат огыл тудыжат огыл
6. interj (väljendab rõõmu, rahulolu, vaimustust) вот
ei, oli see alles saun! вот тиде монча ыле!
7. s уке
sajakordne ei шӱдӧ гана уке манам
vastuseks oli kindel ei вашмутлан пеҥыдын уке вашмут тольо
üksainus ei on mõnikord rohkem väärt kui kümme jaad ик „уке“ южгунам 10 гана келшыме деч сай

eile <eile adv> теҥгече
eile hommikul теҥгече эрдене
eile õhtul теҥгече кастене, водно
see juhtus eile тиде теҥгече лие

eine <eine 'eine eine[t -, eine[te 'eine[id 6 s> эргочкыш, кочкыш
soe eine шокшо эргочкыш
kerge eine куштылго закуско, куштылго эргочкыш
pidulik eine пайрем кочкыш
hommikueine эргочкыш
õhtueine каскочкыш
einet võtma эргочкышым кочкаш
korraldati eine {kelle auks} ӱстелым погымо ыле

eit <'eit eide 'eite 'eite, 'eite[de 'eite[sid_&_'eit/i 22 s>
1. кува
küürus eit пӱгыр кува
külaeit ялысе кува
naabrieit пошкудо кува
maru eit чапле ӱдырамаш
naabrimees oma eidega пошкудо шке куваж дене
2. hellitl (ema) авай

eks <'eks adv>
1. (kinnitus- v rõhusõna) вет, дыр, веле, тек, гын, да
eks ma tule ikka, kui saan да мый толам, кертам гын
kui tarvis, eks siis võib minna кӱдеш гын, тунамак каяш лиеш
eks pärast ole igaüks tark кажне вет шеҥгел ушыж дене пеҥгыде
eks iga algus ole raske кажне тӱҥалтыш неле вет
eks ma öelnud мый тидым ойлышым вет
eks rebane kana ära sõi, kes muu рывыжак чывым кочкын огыл гын, мо вара
eks kümne ringis peaks külalisi ikka tulema иктаж лу уна толеш
eks tee ise шкеак ыште
eks astuge vahel meie poole sisse да мемнан декат пурыза иктаж-гана
eks mingu ja vaadaku ise järele тек шке кая да онча
eks tulgu ainult! толын ончыжо веле!
eks näe imet! вот томаша!
eks sa näe, kus tark väljas! ончо, ушан лектын вет!
2. (usutlussõna) вет, огыл але, огыл мо
eks ole tõsi? чынак вет?
eks ole ilus? мотор огыл мо?
oleme kokku leppinud, eks ju? кутырен келшышна вет?
eks ole see rumalus? шотдымо лектеш вет?
tule siis homme, eks ju? тугеже эрла тол, йӧра?
kõik lõppes hästi, eks ju? чылажат сайынак эртыш огыл мо?

elav <elav elava elava[t -, elava[te elava[id 2 adj> илыше; (aktiivne, energiline, intensiivne) ылыжше, интенсивный; (vallatu, rahutu, kärsitu) юарле, полмезе; (ergas, liikuv, elurõõmus) чулым, тарванылше; (kärmas) йылгыр, чулым; (ere, ilmekas) чолга, ойыртемалтше
elavad lilled илыше пеледыш
elavad ja surnud илыше да колышо-влак
elavad keeled илыше йылме-влак
elav järjekord илыше черет
elav pilk чолга шинчаончалтыш
elav loomus чулым натур
elav huvi илыше интерес
elav kujutlusvõime илыше сӱретлымаш
elav stiil илыше стиль
elav eeskuju илыше пример
elav arutlus ылыжгыше обсуждений
elav kõnelus ылыжше мутланымаш
elav kirjavahetus илыш возкалымаш
elav liiklus интенсивный корно движений
elav kauplemine чолга ужалымаш-налмаш
elavad liigutused йылгыр тарванылмаш ошкыл-влак
elav poiss полмезе рвезе
elav laps юарле йоча
elav nägu ылыжге тӱс
tegevus muutus elavamaks паша ылыже
mitte kusagil polnud ainustki elavat hinge нигуштат ик илыше чон койын огыл
kirjeldab sündmusi elavais värvides событийым тӱрлӧ тӱсла дене умылтара

elu <elu elu elu 'ellu, elu[de elu[sid 17 s> илыш; (eluiga) курым
pikk elu кужу илыш
lühike elu кӱчык илыш
jõukas elu поян илыш
vilets elu нужна илыш
kerge elu неле илыш
muretu elu азапдыме илыш
üksluine elu иктӱрлӧ илыш
isiklik elu шке илыш
vaimne elu шӱм-чон ~духовный илыш
elatud elu эртыше илыш
igapäevane elu кече еда илыш
ühiskondlik-poliitiline elu общественно-политический илыш
tegelik elu чынымак илалтше илыш
kohalik elu верысе илыш
argielu тыглай кече илыш
eraelu шке ~частный илыш
hariduselu просвещений
hingeelu юмытаҥ кучымо ~духовный илыш
inimelu айдеме илыш
jõudeelu пайремкече илыш
kirjanduselu сылнымут алан илыш
kolkaelu мӱндыр лукышто эртарыме илыш
koolielu школ илыш
kooselu пырля илымаш
kultuurielu тӱвыра ~культур илыш
külaelu ял илыш
majanduselu экономике илыш
perekonnaelu еш илыш
poissmeheelu качымарий илыш
tõsielu реальный илыш
ulaelu веселитлен-подылын коштмо ~разгульный илыш
ärielu деловой илыш
üliõpilaselu студент илыш
elu tekkimine maakeral мландыште илыш шочмо
elu seadused илыш закон-влак
elu kestus илыш кужыт
elu mõte илышын ямже
elu igavus илышын йокроклыкшо
elu loojang piltl шоҥгылык могыр илыш
kogu elu vältel v kestel v jooksul уло илыш мучко
kord[ki] elus [кеч]ик гана илышеш ~ӱмыреш
mitte kordagi elus илышыште нигунамат
eluks ajaks ӱмырешлан
esimest korda elus илышыште икымше гана
elu seeski ei ... ӱмырешем ом
ellu ärkama иланаш
{keda-mida} ellu äratama илаҥдаш
ellu jääma илыше кодаш
elu ohverdama {kelle-mille eest} илышым пуаш
{kelle} elu kallale kippuma илышым налмашке кидым нӧлталаш, ала-кӧн илышыжлан шинчам пышташ
elu enesetapuga lõpetama шке ӱмбак кидым пышташ, илышым шкендым пуштмо дене пытараш
elu küljes rippuma илыше кодашмашеш кредалаш
eluga riskima, elu kaalule panema илыш дене рисковатлаш
{mille eest} eluga maksma илыш дене тӱлаш
oma elu kergemaks tegema шке илышым куштылемдаш
{kelle} elu päästma илышым утараш, вуйым утараш
ellu astuma илыш корныш шогалаш
ellu kutsuma тӱҥалтышым пышташ
ta elu on ohus тудын илышыже кӱрылт кертеш
arstid andsid talle elu tagasi врач-влак тудым илышыке пӧртылтеныт
tal on elust isu v himu täis тудо илен темын
võttis endalt elu тудо ӱмбакше кидым пыштен колен
endas uut elu kandma шке кӧркыштӧ у илышым нумалаш
kuidas elu läheb? кузе иледа?
minu eluks jätkub мыйын ӱмырлан сита
elu veereb oma rada илыш шке семынже йога
ta on oma elus mõndagi näinud тудлан ӱмырешыже шуко ужаш логалын
ta võtab elu tõsiselt тудо илышым таклан ок шотло
lapsed on juba oma elu peal икшыве-влакын ынде шке илышышт
ta ei suuda kuidagi oma elu korraldada тудо шке илышыжыи нигузе чоҥен ок керт
meil tuleb oma elu siin sisse seada ме тыште илышнам чоҥышаш улына
mäletan seda elu lõpuni тидым ӱмырем мучко шарнаш тӱҥалам
ta elab täisverelist elu тудо илышым уло кумылын ила
ta on elus edasi jõudnud тудо илышыштыже сай кӱкшытыш шуын, тудо илышыште кугу кӱкшытышкӧ шуын
elu on teda muserdanud тудо илыш деч ноен
ta ei käi eluga kaasas тудо илыш ден пырля ок кай
ülikool saatis ellu järjekordse lennu noori õpetajaid адакат ик самырык туныктышо тӱшкалан университет илышышке путёвкым пуыш
talle tuli elu sisse тудо ылыже
silmisse tuli uut elu шинчаже ылыж кайышт
maal läks elu käima, maa ärkas ellu ял эркын помыжалте
sipelgapesas kihab v keeb elu куткышуэште илыш шолеш
maja ümber polnud mingit elu märgata пӧрт йыр нимогай илыме пале огеш кой
tehke nüüd eluga! айста, вашкерак ыштыза!

elus <elus elusa elusa[t -, elusa[te elusa[id 2 adj> илыше; (tõeline, ehtne) чын, тӱрыс
elus loodus илыше пӱртӱс
elus tuli илыше тул
elus põrgu тӱрыс тамык
elusa ja elutu kategooria keel чондымо да чонан категорий
ta on elus ja terve тудо ила да таза улеш
elusast peast kinni võtma илышымак кучаш
juuksed nagu elus siid порсын гай ӱп

ema <ema ema ema -, ema[de ema[sid 17 s> ава; (kõnetamisel) авай; (pereema) еш озавате; piltl (algataja, looja) тӱҥалтышым пыштыше ӱдырамаш
kallis ema шергакан ава
hoolitsev ema тӱланыше ~тӱткӧ ава
paljulapseline v lasterikas ema шуко шочшан ава
lihane ema шочмо ава
tulevane ema икшывым ыштышаш
imetav ema пукшышо ава
vaimne ema piltl духовный ава
kasuema приемный ава
ristiema кресава
võõrasema лийше ава
ema poolt sugulased ава могырым родо-влак
emata jäänud laps ава деч посна кодшо йоча
emaks saama ава лияш
tibud magasid ema tiiva all чывиге-влак авачывын шулдыржо йымалне малат
tütar on täiesti emasse läinud ӱдыр чылтак аважым поктен
kordamine on tarkuse ema ушештарымаш - тунеммашын аваже
teatrikunsti ema театральньый тӱвыран тӱҥалтыште шогышо ӱдырамаш

emis <emis emise emis[t -, emis[te emise[id 9 s> ава сӧсна

emme <emme emme emme[t -, emme[de emme[sid 16 s> lastek (ema) авай, аваем

enam <enam adv; enam enama enama[t -, enama[te enama[id 2 pron, adj>
1. adv (rohkem v üle ettenähtud määra v hulga) шукырак, утла, шуко; (pigem) дыр, лийшаш
kümme korda enam лу пачаш шукырак
kõige enam эн шуко
kõigist enam моло деч шуко
sinna on enam kui sada kilomeetrit тушко шӱдӧ километр утла
enam kui tarvis кӱлешлык деч шуко
mul on enam jõudu kui sul мыйын куатем тыйын деч шуко
see on enam kui kahtlane тиде коктеланаш таратыше деч утларак ӱшаныдыме
viljasaak oli enam kui rikkalik лекше емыж шуко деч утларакат ыле
pilt on enam kui kurb сӱрет йокрок деч йокрок
2. adv (eitavas lauses) (sellest peale, edaspidi, lisaks) тетла
ei ole enam aega тетла жап уке
ära tule enam meile тетла мемнан дек ит тол
ei suuda enam töötada тетла пашам ыштен ом керт
sa pole enam laps тый ынд йоча отыл
pühadeni pole enam nädalatki пайрем марте ынде арнят кодын огыл
ma enam ei tee тетла тыге ом ыште
kes seda enam mäletab! кӧ тидым эше шарна!
ei mõista enam midagi öelda тетла нимом каласен ом керт
teisi vaevalt enam tuleb тетла ала-кӧ эше толеш
mis see enam aitab мом ынде тиде полша
3. pron; adj (rohkem) утла, утларак
kahe või enama isiku osavõtul кок але утларак еҥ ыштыме дене
kokkutulnud olid enamalt jaolt noored inimesed погынышо-влак шукыжым самырык-влак ыльыч
see on enama kui ühe inimese arvamus тиде икте деч утла еҥын шонымашыже
enamale ma ei pretendeeri мый молылан ом претендовай
olen enamaks võimeline мый утларакланат кертам
loodeti enamat шукыракланат ӱшаненна
enamikul juhtudel шукыж годым
4. pron; adj (rohkem väärt olev, parem) сайрак
mille poolest sina siis enam oled? мо деныже тый сайрак улат?
peab ennast teistest enamaks молан тый шкендым сайраклан шотлет

enda vt enese

enese sg gen <- enese ennas[t -, enes[te 'end[id 0 pron>; enda sg gen <- 'enda 'end -, 'end/i 'end[id 0 pron> vt ka ise2
1. шке, шкендым шке
pani mu enese kõrvale istuma тудо мыйым шке воктеныже шындыш
võtan selle ülesande enda peale тиде пашам шкаланем (ышташ) налам
mida see raamat endast kujutab? мо книга улеш тиде?
see ei õigusta end тиде шкенжым ок оправдатле
tundke ennast nagu kodus! шкендам мӧҥгыштыда улмо семын чучса
ära tee endale etteheiteid шкендетым ит шӱрдӧ
ta hindab end üle туго шкенжым утыж дене кӱкшын акла
pomises midagi enda ette ала-мом шке семынже мугыманда
ta on kaotanud usu endasse тудо шкаланже ӱшаным йомдарен
pidas ennast korralikult üleval тудо шкенжым сайын кучыш
ta oli enda hästi ära peitnud тудо шкенжым сайын шылтен
tüdruk kammib ennast ӱдыр ӱпшым шке шереш
ära sega end teiste asjadesse! еҥын пашаш ит пуро
soojendasime end lõkke ääres ме тулото шокшо дене ырен шинчышна
tõmbas enese küüru тудо пӱгыр лийын
mees viskas end riietes voodile пӧръеҥ вургемге койкышко шуҥгалте
poiss ajas enda sirgu рвезе тӧр шогале
2. (rõhutab kuuluvust) шке, шкендын
andis raamatu enda nime all välja тудо кнагам шке лӱмжӧ дене лукто
enda muredest ta ei räägi шке тургыжшо нерген тудо ок каласкале
ta on enese meelest kangesti tark шке шонымыжо почеш тудо пеш ушан
võta minu pliiats ja anna enda oma mulle мыйын карандашем нал да шкендыным мыланем пу

enim <enim adv; enim enima enima[t -, enima[te enima[id 2 pron>
1. adv шукырак
enim kasutatavad väljendid чӱчкыдынрак кучылтмо ойсавыртыш
enim ihaldatud autasu эн кугун аклалтше награде
2. pron эн кугу
enimat pingutust nõudis viimase mäekuru ületamine эн шуко вий пытартыш перевалым эрташлан кӱлын

enne1 <enne 'ende enne[t -, enne[te 'ende[id 6 s> пале, примете
hea enne сай пале
õnneenne пиал толшаш пале
endeid uskuma палылан ӱшанаш
õhus on sügise endeid южышто шыже шижалтеш

enne2 <'enne adv, prep>
1. adv (varem, varemalt) ончыч, ондак
niisugust asja pole ma enne näinud ончыч мый тыгайым ужын омыл
kus sa enne töötasid? тый ончыч кушто пашам ыштенат?
olin ammu enne kohal kui tema мый тудын деч шукылан ончыч верыште ыльым
ta oli ilusam kui kunagi enne тудо моло жапысыже деч моторрак ыле
nii on ennegi tehtud тыге ондакат ыштат ыле
olime juba enne kokku leppinud ондакак мутланен келшенна ыле
enne ma sind ära ei lase, kui kõik ära räägid чыла мыланем каласкалымешкет мый тыйым нигуш ом колто
enne kui vastad, mõtle вашештымет деч ончыч шоналте
2. adv (esmalt, kõigepealt) ончыч
enne mõtle asi läbi, siis otsusta ончыч шоналте вара решенийым лук
kuhu sa kiirustad, söö enne! кушко тунар вашкет, ончыч коч!
kõige enne on vaja plaan koostada эн ончыч планым ямдылыман
3. prep [part] (ajaliselt varem) ончыч
enne lõunat кечывал деч ончыч
enne meie ajaarvamist мемнан эре деч ончыч
enne pühi пайрем деч ончыч
enne tähtaega срок деч ончыч
rong väljub 5 minutit enne kuut поезд куд шагат деч вич минутлан ончыч тарвана
enne ärasõitu кудалме деч ончыч
enne pimedat пычкемыш деч ончыч
enne starti старт деч ончыч
enne õhtut ta ei tule кас деч ончыч тудо огеш тол
4. prep [part] (ruumiliselt varem) -де
enne seda maja keerab tee vasakule тиде пӧрт деке шуде корно шолашке савырна

ent <'ent konj> но, туге гынат
ta nägu oli tõsine, ent rahulik тудын шӱргыжӧ серьёзный, но тургыжланыдыме ыле
mets oli vaikne, ent siiski mitte elutu чодыраште шып ыле, туге гынат илыш йогынат шижалтеш
ta peatus hetkeks, ent jooksis kohe edasi тудо ик жаплан чарнен шогале, но тунамак умбаке куржо
vaikida oli raske, ent rääkida ma ei suutnud шып шогаш неле ыле, но каласашат вием ситен огыл

eos <'eos 'eose 'eos[t -, 'eos[te 'eose[id 9 s>
1. biol спор
kandeos базидоспор
kotteos аскоспор
seene eosed поҥгын споржо
2. piltl нерештыш, шытык, озым

epee <ep'ee ep'ee ep'ee[d -, ep'ee[de ep'ee[sid_&_ep'e[id 26 s> sport
1. (torkerelv) шпаге
2. (selle relvaga vehklemine) шпаге ден фехтоватлыме

era+
1. (eraomandusel põhinev, mitteriiklik) частный, шкен
eraettevõte частный предприятий
eraettevõtja частный амалкалче
eraettevõtlus частный предпринимательстве
eragümnaasium частный гимназий
erahaigla частный эмлымвер
erakapital maj частный капитал
erakapitalistlik maj частный капиталын
erakaubandus частный ужалымаш
erakauplus частный кевыт
erakool частный школ
eramaa частный мланде
eramaja частный пӧрт
eraomand частный собственность
eraomandus частный владений
eraomanik частный собственностьын озаже
erapank частный банк
erasektor maj частный сектор
eratööstus частный промышленность
eravaldus частный владений
eraõigus jur частный права
2. (isiklik, mitteametialane) личный, частный, шке, официал огыл; (individuaalne) индивидуал
eraalgatus личный инициативе
eraasi шке паша
eraelu шке илыш
erahuvi личный интерес
eraisik частный лица
erajutt частный мутланымаш
erakiri личный серыш
erakirjavahetus личный серышым возгалымаш
eraklient частный клиент
erakogu частный коллекций
erakorter частный пачер
erakõne личный мутланымаш
eralõbu шке удовольствий
erasekretär личный секретарь
erateenistus частный службо
eratund частный урок
eraõpetaja посна туныктышо
3. (isiklikul algatusel toimuv v toimiv) частный
eraarst частный врач
eradetektiiv частный детектив
erapraksis частный практике
erapraktika часнтый практике
4. (mittesõjaväeline, tsiviil-) граждан, штатский
eraisik граждан лица, частный лица
erariie, erarõivas граждан вургем

erak <erak eraku eraku[t -, eraku[te eraku[id 2 s> шкет илыше, шкетвуя коштшо; (munk) манак
erakuna elama шкетвуя коштшо айдеме семын илаш

ere <ere ereda ereda[t -, ereda[te ereda[id 2 adj> чолга, сынле, тулаҥше; (hele) йылгыжше; (värvikas) тӱрлӧ тӱсан
ere päikesepaiste чевер кече
pimestavalt ere lumi шинчам йымыктыше лум
ere välgusähvatus чолга волгенче
ere valgus lõikab silmi чолга волгыдо шинчам йымыкта
eredad värvid сынле тӱс-влак
ere puna tõusis näkku шӱргыначкатаже чеверген кайыш
sündmuste ere kirjeldus событийым сынлын сӱретлен пумаш
ere näide келшыше пример
ereda loomingulise omapäraga näitleja шке посна тӱсан мастарлыкан актёр
{mille} ere väljendus сылне ойсавыртыш
eredate piltidega ajakiri сынле сӱрет-влакан журнал

eri <eri adj>
1. (erinev, lahkuminev, erisugune) тӱрлӧ
palju eri arvamusi шуко тӱрлӧ шонымаш
need on eri küsimused тиде тӱрлӧ йодыш-влак
raamatu eri väljaanded тӱрлӧ изданиян кнага
eri keeli kõnelev тӱрлӧ йылман
2. (omaette, iseseisev) посна, специальный, ойыртемалтше
romaan ilmus hiljem eri raamatuna роман варарак посна кнага дене лектын

erk <'erk ergu 'erku 'erku, 'erku[de 'erku[sid_&_'erk/e 22 adj>
1. (elav, liikuv) писе; (vilgas) тарванылше, помыжык; (reibas) чулым; (terane, vastuvõtlik) чус, шижше
orav on erk loomake ур чулым янлык
erk pilk тӱткӧ шинчаончалтыш
erk uni куштылго омо
erk loodusetaju пӱртӱсым тӱткын шижын моштымаш
olin ärgates erk кынелмекем мый помыжык ыльым
suplus tegi meid ergemaks ме йӱштыл лекна да помыжык лийна
koeral on erk nina пийын нерже чус
ta oli erk ümbrust tähele panema тудо йыр-ваш тӱням деке пеш тӱткӧ ыле
2. (ere, kirgas, särav) чолга, чевер, яндар, сынле
erk päikesepaiste чевер кече
erk puna põskedel чевергыше тӱсшӧ
ergud värvid сынле тӱс-влак
erk sulestik сынле авапунжо

eru <eru eru eru 'erru, eru[de eru[sid 17 s (hrl sisekohakäänetes)> отставке
erus olema отставкыште лияш
erru minema отставкышке лекташ
erru arvama отставкышке лукташ

ese <ese eseme ese[t -, eseme[te eseme[id 4 s> наста, арвер, ӱзгар, ыштыш
nüri ese токмак арвер
uus ese у ӱзгар
kootud esemed пидме вургем
hinnalised esemed шерг наста
iluese сӧрастарымаш наста
klaasese янда арвер
luksusese поянлык арвер
metallese кӱртньӧ ӱзгар
mälestusese шарнымаш арвер
mööbliese мебель арвер
portselanese фарфор ӱзгар
riietusese чийыме вургем
tarbeese кучылтмо арвер
väärisese кугу акан арвер

esik <esik esiku esiku[t -, esiku[te esiku[id 2 s>
1. (eesruum) пӧртончыл, прихожий
avar esik йоҥгыдо пӧртончыл
korteriesik, korteri esik пачер прихожий
vaguniesik, vaguni esik тамбур
riideid esikusse jätma вургемым прихожиеш кодаш
2. anat (sisekõrva, ninaõõne vm eesmine osa) аҥ, тӱҥалтыш
kõriesik кукшылогар аҥ
ninaesik нер аҥ
suuesik умша аҥ

et <'et konj>
1. (üldistab, väljendab viisi ja tagajärge) ♦
on hea, et sa tulid йӧра тольыч
mõtlesin, et sa ei tulegi от тол манын шонышым
võid kindel olla, et ma sellest kellelegi ei räägi ӱшане, мый тиден нерген нигӧлан ом каласе
tõmbas nii, et nöör katkes туге шупшыльо - кандыражат кӱрылтӧ
olin nii ärevil, et unigi ei tulnud тунар тургужланышым - маленат колтен шым керт
ütles seda valjusti, nii et kõik kuulsid туге кугун тидым каласыш - чыланат кольыч
lahkus, ilma et oleks sõnagi lausunud тудо, ик мутым ойлыде, кайыш
ütlesin seda niisama, ilma et oleks tahtnud sind solvata мый тидым так гына ойлышым, тыйым азапландарашлан огыл
2. (väljendab otstarvet) манын
võttis raamatu, et natuke aega lugeda тудо книгам изиш лудашлан манын нале
tulime siia, et teid aidata тыланда полшаш манын, тышке толна
tõusin kikivarbaile, et paremini näha сайракын ужаш манын, парнявуйыш шогальым
jalutasin veidi, selleks et mõtteid koguda шонымаш-влакем иктеш чумыраш манын, изиш йолын коштын савырнышым
3. (väljendab põhjust) дене, да, манын
et midagi teha ei olnud läksin kinno нимом ышташ уке улмо дене кинош кайышым
ütlesin seda sellepärast, et mul oli õigus чын ыльым да тидым ойлышы
kõik läksid tuppa, sellepärast et väljas oli tuuline уремыште мардежан ыле да чылан мӧҥгышкышт кайышт
harjusin selle mõttega, seda enam et olin varemgi selle üle mõelnud тиде нерген ондакат шоненам, садлан тиде шонымаш дене вашке келшышым
4. (väljendab soovi) манын
kõik ootavad, et sa vabandust paluksid чыланат тыйын извиненийым йодмашетым вучат
tahan, et kõik hästi läheks чыла сай лийже манын шонем
5. (elliptilistes lausetes käsu puhul, kahetsuse, üllatuse puhul) тек
et see kõigil teada oleks! тек тидым чылан палышт!
et sind siin enam ei nähtaks! тыйым тыште тетла ынышт уж!
et sul ka häbi pole! отат вожыл!
et see just nõnda pidi minema! ой, ынде тыге лийын кайыш!
ah et ta ei tulegi! ах вот мо, тудо огеш тол!
et olgu siis pealegi nii! мо, тек тыге (ынде) лийже!

etem <etem etema etema[t -, etema[te etema[id 2 adj> kõnek сайрак
peab ennast kõige etemaks noormeheks тудо шкенжым эн сай качымарийлан шотла
mille poolest nad teistest etemad on? мо деныже нуно моло деч сайрак улыт?
hoopis etem мыняр сайрак
palju etem утларак сай

ette <'ette adv, postp> vt ka ees, eest
1. postp (ettepoole) ончыко
sirutasin käe ette кидым ончыко шуялташ
vaatas ette ja taha тудо ончык да шеҥгек ончале
2. adv (esiküljele, külge, kasutusvalmis, tarvituseks) ӱмбаке
sidus põlle ette тудо ӱмбакше фартукым чийыш
pane lips ette гаслтукым пижыкташ
majale pandi aknad ette пӧрт пурашке окнам шындышт
rong sõitis ette поезд толын шуо
tõstis endale suure portsjoni ette шкаланже кугу порцийым пыштыш
see asi tuleb homme kohtus ette тидым эрла судышто ончат
3. adv (takistuseks) ♦
astusin talle teele risti ette мый тудлан корныжым петырышым
poiss pani talle jala ette рвезе тудлан йолым шындыш
ega ma sulle siin ette ei jää? мый тылат тыште ом мешае?
4. adv (eelnevalt, enne) ондакрак, ончычак
teata oma tulekust aegsasti ette толшашет нерген ондакак палдаре
kõike ei osanud ta ette näha тудо чылажымат ужын шуктен кертын огыл
see asi on juba ette otsustatud тидым уже ондакак решатлыме
kujuta endale ette ушет дене сӱретле
saatus on ette määratud ӱмыр ончычак возалтын
tunde ette valmistama уроклан ондакак ямдылалташ
raha ette maksma оксам ончычак тӱлаш
kell käib ööpäevas 5 minutit ette шагат 5 минутлан вашка
5. adv (kuulajale v vaatajale suunatud) ♦
ära ütle ette ит подсказыватле
kandis asja sisu ette тудо пашан тӱҥжым каласкалыш
käskkirja ette lugema приказым лудын пуаш
näitasin oma dokumendid ette мый шке документем ончыктышым
6. adv (osutab juhuslikku laadi esinemusele v toimumisele) ♦
selliseid juhtumeid on ka varem ette tulnud тыгай случай дене ончычат вашлийме
tuleb tuttav ette мыланем тудо палымыла чучеш
7. postp [gen] (ettepoole) ончылан, деке
auto sõitis maja ette машина пӧрт ончык тольо
istus kamina ette камин ончылан шинче
silme ette kerkima шинча ончылнет ушет дене сӱретле
pomises enese ette шке семынже ойласа
8. postp [gen] (külge, esiküljele) ӱмбалан
tõmbas kardinad akna ette шторым петырыш
õmblesin nööbi kitli ette халатышке полдышым ургышым
hobust vankri ette panema имньым телегыш кычкаш
võti jäi ukse ette сравоч омсаштак кодо
9. postp [gen] (kelle näha, tutvuda, hinnata) ончылно
komisjoni ette ilmuma комиссий ончыко лекташ
ta kutsuti kohtu ette тудым судышко ӱжыч
vaataja ette jõuab mitu uuslavastust зрительлан икмыняр у постановкым ужаш амалым ямдылат
asi jõudis avalikkuse ette делам калык ончыко луктыч

euro <euro euro euro[t -, euro[de euro[sid 16 s> евро

faas <f'aas faasi f'aasi f'aasi, f'aasi[de f'aasi[sid_&_f'aas/e 22 s> (arenemisaste, esinemisjärk) фазе
algfaas el тӱҥалтыш фазе
arenemisfaas вияҥмаш фазе
kurrutusfaas geol складчатость фазе
tõusufaas geogr прилив фазе
vedelfaas füüs вишкыде ~жидкий фазе
pendli võnkefaas маятник тайналтмаш фазе
Kuu faas astr тылзе фазе

fail <f'ail faili f'aili f'aili, f'aili[de f'aili[sid_&_f'ail/e 22 s> info (korrastatud andmekogum) файл

faks <f'aks faksi f'aksi f'aksi, f'aksi[de f'aksi[sid_&_f'aks/e 22 s> факс

fakt <f'akt fakti f'akti f'akti, f'akti[de f'akti[sid_&_f'akt/e 22 s> (tõsiasi, tõik) факт
usaldusväärne fakt чын факт
veenvad faktid ӱшандарыше факт-влак
kõnekad faktid шуко нерген ойлышо факт-влак
vaieldamatu fakt кораҥдаш лийдыме факт
fakte esitama фактым кондаш
fakte moonutama фактым шояклаш
ta on seatud fakti ette тудым факт ончыко шынденыт
on selgunud uusi fakte у факт-влак лектыныт
see on fakt, et oleme kaotanud мемнан сеҥалтмына факт улеш