[MARI] Eesti-mari sõnaraamat

ebajärjekindlus <+k'indlus k'indluse k'indlus[t k'indlus[se, k'indlus[te k'indlus/i_&_k'indluse[id 11_&_9 s> чоткыдылык уке, тайныштмаш
mõtte ebajärjekindlus шонымаш-влак тайныштмаш
hinnangute ebajärjekindlus акым пуымаште чоткыдымылык
artiklis on mitmeid ebajärjekindlusi тиде статьяште радам укелык вашлиялтеш

ega <ega konj>
1. konj (eitusega seostuv ühendav sõna) -ат...-ат ... огыл, ни... ни... (уке)
tal ei ole isa ega ema тудын ни ачаже ни аваже уке
majas pole elektrit ega veevärki пӧртыштӧ ни электротул ни канализаций уке
ei tahtnud süüa ega juua кочмемат йӱмемат шуын огыл
ei see ega teine тидыжат огыл тудыжат огыл, ни тиде ни тудо
ei edasi ega tagasi ни ончык ни шеҥгек
ta ei tulnud ega tulnud тудо всё огеш тол да огеш тол
istub ega mõtlegi tõtata шинча, вашкашат ок шоно
olin ärevil ega mäleta midagi мый чот тургыжланыше лийынам да нимомат ом шарне
Kõik vaikisid. Ega minagi midagi ütelnud. Чылан шып лийыныт. Мыйжат нимом каласен омыл.
2. adv (lausungit pehmendav v. kahtlust väljendav eitussõna) огыл мо, вет
ega see veel midagi ei tähenda тиде вет але нимом огеш ончыкто огыл мо
ega ta nii noor enam olegi тудо вет ынде тугай самырыкак огыл вет
ära karda, ega ma midagi ei tee ит лӱд, мый вет нимом ом ыште
ta on uhke, ega tema juba paluma ei hakka тудо вет кугешныше, тудо ынде йодаш огеш тӱҥал
ega sa ei karda? тый отат лӱд мо?
ega sa ei tea, millal rong läheb? тый, поезд кунам кая, палет мо?

ei <'ei adv; 'ei 'ei 'ei[d -, 'ei[de 'ei[sid 26 s>
1. (eitussõna, annab lausele eitava sisu) уке, огыл, ок <ом, от, огына, огыда, огыт>; (minevikus) ыш <шым, шыч, ышна, ышда, ышт>
ma ei tea мый ом пале
ei sobi ок келше
ei lähe arvesse ок шотлалт
see ei teeks paha плока огыл ыле
tööd ei ole veel alustatud пашам але тӱҥалме огыл
töö ei tahtnud edeneda паша огеш кай
kas tuled või ei? толат але уке?
ei, seda ma ei tee! уке, тидым мый ом ыште
ei, ma ei usu teid! мый тылат ом ӱшане!
2. (eitab järgnevat sõna) ни
ei iialgi нигунам
otsisin, aga teda ei kuskil pool кычальым, тудо нигуштат уке
nad elavad vanamoodi, ei midagi uut чылажат тошто семынак, нимо у уке
ta on süüdi, ei keegi muu тудак титакан, ала-кӧ весе огыл
kasu polnud sellest ei mingisugust тидын деч нимогай пайда лийын огыл
3. (jaatavas lauses soovi v küsimuse esitamisel) ок...мо
kas me ei läheks kinno? таче кинош огына миен тол мо?
kas ma ei saaks sind aidata? мый тылат полшен кертам, уке?
kas ei tuleks sedagi võimalust kaaluda? тиде возможностьымат ончалаш йӧнан огыл мо?
4. (retoorilistes küsilausetes, hüüatustes) ♦
kuhu sa ka ei läheks, igal pool on tema ees кеч-кушко кае, чыла вере тудо!
mida seal kõike ei olnud! мо гына тушто лийын огыл!
mis teile küll pähe ei tule! мо гына тылат вуеш ок тол!
5. (koos sidesõnaga ega) ни...ни
ta ei tundnud ei pahameelt ega viha тудо ни чаманымашым, ни сырымым шижын огыл
ei see ega teine ни тиде ни тудо, тидыжат огыл тудыжат огыл
6. interj (väljendab rõõmu, rahulolu, vaimustust) вот
ei, oli see alles saun! вот тиде монча ыле!
7. s уке
sajakordne ei шӱдӧ гана уке манам
vastuseks oli kindel ei вашмутлан пеҥыдын уке вашмут тольо
üksainus ei on mõnikord rohkem väärt kui kümme jaad ик „уке“ южгунам 10 гана келшыме деч сай

jah <j'ah adv>
1. (jaatuse v kinnitust väljendava vastuse puhul) да, туге
jah, me sõidame да, ме каена! Туге, ме каена!
2. (küsimuse puhul, eks) да
kas tuled meile, jah? мемнан деке толат, да?
3. (rõhutamisel, küll, tõepoolest) мутат уке, конешне, чынак
seda oli kuulda jah мутат уке, тидын нерген ала-мо шоктен
on jah ilus tüdruk мутат уке, мотор ӱдыр
oleme jah uhked selle üle чынак, ме тид дене кугешнена
4. (kahtluse väljendamisel, eks ju) конешне
kuulab ta sul, jah, sõna küll! да, конешне, колыштеш ыле тудо тыйым!
võtab ta sul, jah, õppust! ну конешне, вучо тудын тӧрланымыжым!

loomulikult <loomulikult adv> товро, мутат уке, конешне, лаваса, но

miks <m'iks adv; m'iks miksi m'iksi m'iksi, m'iksi[de m'iksi[sid_&_m'iks/e 22 s>
1. adv (mispärast, mis põhjusel, mistõttu, milleks) молан, могай амал дене, мо шот дене, мо
miks sa kiirustad? молан тый вашкет?
miks sa ei võiks ööseks meile jääda? молан тый мемнан дене малаш кодын от керт?
miks see küll nii on? молан тиде тыге?
ma saan aru, miks tüdruk nutab ом умыло, мо шот дене ӱдыр шортеш
2. adv (küsimuseta lausetes, mis väljendavad kahetsust, etteheidet v parastust) молан, мо
miks sa siis hilinesid! мо тый вараш кодынат!
miks ta siis oli nii ettevaatamatu! мо тый тыгай шекланыше отыл!
3. adv (koos eitussõna, eitava v teadma-verbiga väljendab võimalikkust, ebamäärasust) молан гын уке, молан огыл
miks mitte võtta, kui pakutakse молан гын налаш огыл, кунам темлат
kas sa mind mäletad? -- miks ei mäleta тый мыйым шарнет? - шарнем, молан шарнаш огыл
ei tea miks ta seda tegi ом пале молан тый тидым ыштенат
jumal teab miks nii läks Юмо пала, молан тудо тыге ыштен
4. s молан
laps tuleb oma miksidega isa juurde йоча шке молан манмыж дене ачаж деке толеш

mitte <m'itte adv>
1. (rõhutab, intensiivistab eitust) уке, нигузе, огыл, изишат огыл, ни-, ок
mitte keegi ei teadnud õiget vastust нигӧ чын вашмутым пален огыл
mitte ei tea, kust alustada нигузе ом пале, кушечын тӱҥалаш
süüdi pole mitte tema, vaid keegi teine тудо огыл титакан, ала-кӧ весе
mitte midagi ei juhtunud нимат лийын огыл
see ei huvita mind mitte üks põrm тиде мыланем изишат оҥай огыл
kasu polnud sellest mitte tuhkagi тидын деч нимогай пайдаже лийын огыл
ma ei tee seda mitte mingi hinna eest мый тидым нимогай оксалан ом ыште
ma ei tea mitte kui midagi мый нимат ом пале
ta ei pea v ei pane seda mitte miskiks тудо тидым нимолан ок шотло
ei, see ei lähe [teps] mitte! уке, тиде тыге лийшаш огыл!
ega mitte sina seda ei teinud? тый огыл мо тидым ыштенат?
kas ta pole mitte sinu isa? тиде тыйын ачат огыл мо?
2. (jaatavas kontekstis väljendab eitust) ит, огыл, ни-
ma palun mitte nõnda kõnelda мый йодын сорвалем, тыге ит ойло
lähen, aga mitte täna каем, но таче огыл
hinga läbi nina, mitte läbi suu! нер дене шӱлӧ, умша дене огыл!
muidugi mitte уке, конешне
vist mitte уке, шонем
keeldus otsustavalt: täna mitte тудо пеҥгыдын уке мане: таче огыл
mitte ilmaski нигунам
mitte suitsetada! тамакым ит шупш!
ta teadis alati, kuidas talitada ja kuidas mitte тудо эре пален: кузе ышташ, кузе уке
teeksin seda mitte enese, vaid oma laste pärast мый тидым шкеланем огыл, шке шочшем-влаклан ыштем ыле
olla või mitte olla! лияш але уке!
see on minu palve, mitte käsk тиде мыйын йодмаш, куштымаш огыл
lähen, kui palutakse, miks mitte каем, йодыт гын, а молан уке
ta on vähemalt kuuekümnene, kui mitte rohkem тудо кудло ияшрак, умбакыже от пу

muidu <muidu adv>
1. (muul v vastasel juhul) уке гын
hakake kohe minema, muidu jääte hiljaks вашкен кайыза, уке гын вараш кодыда
räägi kõvemini, muidu ta ei kuule чотрак ойло, уке гын ок кол
2. (muul ajal) вес пагытше, моло годым; (muul puhul) вес корнын, вес семын, моло семын
ma ei näe teda muidu, kui pühapäeviti мый моло годым тудым ом уж, рушарнян гына
tuleb siis, kui tal asja on, muidu mitte тудо тунам толеш, кунам сомыл уло, моло семын -- нигунам
3. (tavaliselt, harilikult) тыглай годым, моло годым, молгунам, тыглаят
rohkem kui muidu моло годымсо деч утларак
kaugemal kui muidu молгунамсе деч умбакырак
muidu nii jutukas, aga nüüd ei saa sõnagi suust моло годым тудо тыгай мутланышан, а кызыт ик мутымат пелештенат ок керт
lase jalga! rutem kui muidu! кызытак кай!
4. (teisiti, muul viisil) весын, вес семын, вестӱкын, вестӱрлын; (eitusega) деч
tööd tuleb teha, kuidas sa muidu elad! пашам ышташ кӱлеш, вес семын кузе илаш лиеш!
ega me muidu toime tule, kui kutsume teised appi ме вес семын пашамат виктарен колтен огына керт, весе дечын полышым йодман
kaevu ei pääse muidu kui köiega тавышке кандыра деч посна вес семын от логал
5. (muus osas, muus suhtes, üldiselt) чумыр налмаште, чумыр ончымаште, тегакше, тыглайже, икманаш, тичмашын
muidu on ta terve, ainult see vigane jalg чумырын ончымаште тудо таза улеш, тиде эмгатыме йолжо огыл гын
on muidu endine, ainult pea on halliks läinud тегакше тудо вашталтын огыл, вуйжо гына чалемын
kuidas muidu elu läheb? кузе тегакше илет?
põrand on veel värvida, muidu on tuba remonditud тичмашын пачер ачалыме, кӱварым гына чиялташ кӱлеш
6. (tasuta, ilma) яра, оксаде
ega ma muidu ei taha, ma maksan мый яра ынем нал, мый тӱлем
selliseid kingi ei taha muidu ka тыгай туфльо мылам яра огеш кӱл
andis kollektsiooni jumala muidu ära тудо погымыжым йӧршын оксаде пуэн
sai korraliku maja peaaegu muidu kätte тудлан сай пӧрт чылт яра логалын
7. (lihtsalt niisama) тыглай, тыглаяк, тыглайын, тыгак; (asjatult, niisama) арам, эпере, эпереш, эпере
ma ei lähe kuhugi, jalutan muidu мый нигушко ом кай, тыглай гына лектын коштам
ega ma seda tõsiselt mõelnud, muidu naljaks ütlesin мый чынлен шонен омыл, тыглайын мыскара семын гына каласенам
on sinu sõnade taga midagi või tahad sa mind muidu hirmutada? тыйын мутыштет ала-мом шылтыме але арам мыйым лӱдыктынет?

muidugi <muidugi adv>
1. (iseendastmõistetavalt, loomulikult, teadagi, mõistagi, nagunii) конешне, мутат уке, тугат, тугакат, садак
muidugi ta teab seda, aga ei räägi мутат уке, тудо тидым пала, но огеш ойло
no muidugi, seda võis arvata! конешне, тидым шоналтен шукташ лиеш!
olete sellest juba muidugi kuulnud ты нерген садак колынат шуктен улыма
2. (ilma selletagi, niigi, isegi) тугакат, тугат, тугакат, тугакшат, тыгакат, тыглаят
oli seda pahandust veel vaja, muret muidugi palju! эше тыгай эҥгек ситен огыл, тыгат ойго шуко!
sai muidugi magus, ja sa panid veel mett peale! булко тыгакат шере, а тый эше мӱйй шене шӱрет!

mõistagi <m'õistagi adv> (iseenesest mõista, arusaadavalt) мутат уке, шке семын, тугакат, раш
mõistagi ei julgenud ta sellest kellelegi rääkida мутат уке, тудо тиде нерген иктаж-кӧлан ойлаш лӱдын
need ruumid ei vasta mõistagi meie vajadustele раш, нине пӧлем-влак мемнан йодмыланна келшен огыт тол
aga ta ei tohi sellest teada! -- mõistagi! но тудо ты нерген палышаш огыл! -- мутат уке

puuduma <p'uudu[ma p'uudu[da p'uudu[b p'uudu[tud 27 v> уке лияш <-ям>

puudumine <p'uudumine p'uudumise p'uudumis[t p'uudumis[se, p'uudumis[te p'uudumis/i 12 s> укелык, уке лиймаш

vaesus <v'aesus v'aesuse v'aesus[t v'aesus[se, v'aesus[te v'aesus/i_&_v'aesuse[id 11_&_9 s>
1. (rahatu, varatu olek) нужналык, укелык, нимодымылык, йорлылык, незерлык, нужна, андыкса, тӱнымӧ, тӱнымаш, уто-сите, чӱдӧ, ситыдымаш, уке
elati äärmises vaesuses нужналык тӱрыштӧ илен
talupoegade vaesus oli suur кресаньык-влакын йорлылыкышт кугу лийын
rahva vaesus süveneb калык укелык кушкеш
vaesusest oli raske välja rabelda нимодымылык гыч лекташ йӧсӧ лийын
2. (kehvus, nigelus) нимодымылык, чӱдӧ, нужна
põhjaalade taimestiku kidurus ja vaesus йӱдвел кушкыл начар да чӱдӧ
argielu hallus ja vaesus тыглай илыш сур да нужна
ideede vaesus шонымаш чӱдылык

ära jääma огеш лий, ок лий, уке лияш <-ям>