[MARI] Eesti-mari sõnaraamat

must <m'ust musta m'usta m'usta, m'usta[de m'usta[sid_&_m'ust/i 22 adj, s>
1. adj (nõe, tõrva värvi, tume, tõmmu) шеме; (täiendina) шем
must värv шем чия
must mantel шем пальто
mustad juuksed шем ӱп
mustad malendid шем фигур-влак
must hobune шем имне
must kalamari шем мӧртньӧ
must kohv шем кофе
must leib шем кинде
must sõstar bot Ribes nigrum шемшоптыр
mustad metallid шем металл
must surm piltl шем колымаш
must auk astr шем рож
must kast lenn шем яшлык
2. adj (valgustuseta, pime) шеме, пычкемыш, пич
must sügisöö шыже пычкемыш йӱд
ilm läks korraga mustaks игече шижде рӱмбыкеме
3. adj (tumedanahaline, tume) шеме, шем коваштан
mustad orjad шем тарзе-влак
Aafrikat nimetatakse mustaks Mandriks Африкым Шем континент маныт
4. adj (määrdunud, pesemata, kasimata) лавыргыше, амыргыше, лавыран, шемемше, шораҥше; (kasimatu, puhtust mittepidav) эрзей, амырчык, алыксыр, лювык
su nägu on must тыйын шӱргет лавыран
käed said mustaks кид лавырген
5. adj (erilisi oskusi mittenõudev) шем
must töö шем паша
6. adj piltl (sünge, morn) рӱмбык, пич, шеме; (raske, lootusetu, rõõmutu) румбыкан, шӱлыкан
must meeleolu шӱлыкан кумыл
must mure шем ойго
must masendus шем сапналтыш
7. adj piltl (süüga koormatud, häbiväärne, kuritegelik) шеме, шылтыме, намысле, намыс
must südametunnistus шем ар
must turg шем пазар
must raha шылтыме окса
8. adj piltl (nõidusega seotud) шеме, осал
must maagia осал ю, шем ю
9. s (mustus) лавыра, амырчык, шеме
jalgadega kantakse musta tuppa пӧлемышке йол дене лавырам пуртат
vihm uhub akendelt musta maha йӱр окна гыч шемым мушкеш
10. s (must värv v värvus) шеме
talle meeldib musta kanda тудлан шемым чияш келша
11. s kõnek (neeger vm tõmmu inimene) шем (расыш пурышо) еҥ, шеме, негр
12. s (must loom, hrl hobune) шеме (шем имне)
13. s (must malend) шеме
musta[de] käik шеме (шахмат паҥга) дене кошташ

liitsõnu:
must+
mustkate ehit шем вургем петыртыш
mustmuld põll пургыж рок
musta+
mustakirju шеме да тӱрлӧ тӱсан

neeger <n'eeger n'eegri n'eegri[t -, n'eegri[te n'eegre[id 2 s> негр, шеме, шем расыш пурышо еҥ
Aafrika neegrid Африкыште илыше негр-влак
ajaleheneeger piltl газет тарзе, газет негр
poisid olid päikeses mustaks kõrbenud nagu neegrid рвезе-влак кечыште негр гай кӱкталтыныт

liitsõnu:
neeger+
neegerelanikkond негр калык
neegerlaulja негр мурызо
neegri+
neegrigeto негр гетто
neegrihuuled негр гай кӱжгӧ тӱрвӧ
neegrimuusika негр мурсем
neegrionn негр омаш
neegrirass antr негр калык тӱшка

tume <tume tumeda tumeda[t -, tumeda[te tumeda[id 2 adj>
1. (mittehele) шемалге, шеме
tumedad silmad шемалге шинча
tumedad prillid шем очки
tume õlu шемалге сыра
tumedad rõngad silmade all шинча йымалныже шем пале
tumedat verd mees шемалге коваштан пӧръеҥ
taevas tõmbus tumedaks кава шемалгыш, каваште пычкемышалте
tumedates toonides pilt сӱретыште шемалге чия-влакым кучылтмо
näeb tulevikku vaid tumedates värvides piltl ончыклыкым шем тӱсыштӧ гына ужеш
2. (vähese valgusega v valgusetu) рӱпчык, пычкемыш
päev on pilves ja tume кече пылан да рӱпчык
3. (helide, häälte kohta: pehme ja madal, sügav) пич, токмак
tume hääl пич йӱк
tume müdin токмак товар
tume plahvatus пич пудештмаш
4. kõnek (rumal, juhm) пычкемыш
tume rahvas пычкемыш калык
koolis oli ta üsna tume vend школышто тудо пеш тунемын кертын огыл
oled sina alles tume! пычкемыш айдеме улат!
tume kui tubakas v tökatipudel v tuuravars пышкемыш айдеме
5. (selgusetu, segane) раш огыл, палыдыме
jäi tumedaks, kust ta pärit on тудын кучеч улмыжо рашемдымыде кодо
tulevik on tume ончыклык раш огыл
6. (moraalses mõttes kahtlane, ebaaus, ebaseaduslik) пычкемыш, шеме
tumedad tehingud шем паша
tal on tume minevik тудын эртыше илышыже сай тӱсан огыл
7. (halb, negatiivne, raske) шемалге, неле
elu tume külg илышын шемалге могыржо
tume lapsepõlv неле йоча жап
8. (tunde, meeleolu kohta: ängistav, rusuv) неле, вудака, йӧсӧ
tume vaikus нелын кечыше тымык
tume hirm pigistas südant шем лӱдыкшӧ шижмаш чоным тургыжландара
tume aimus laskus südamele чоным лӱдыкшӧ шижмаш авалтыш
sisemuses tuikab tume valu кӧгыштӧ пич корштымаш коржеш

liitsõnu:
tume+
tumehall шемалге-сур
tumeroheline шем-ужарге