[MARI] Eesti-mari sõnaraamat

aas1 <'aas aasa 'aasa 'aasa, 'aasa[de 'aasa[sid_&_'aas/u 22 s> оҥго; (riietusesemel, aknal) оҥго, ишке
metallaas кӯртньӧ оҥго
raudaas кӱртньӧ оҥго
seeliku haagid ja aasad юбкын ишкыже да оҥгыжо
rihma v vöö aasad ӱштӧ оҥго
aknahaake aasa panema окнам ишкылаш
aasa seina lööma пырдыжыш ишкым кыраш
tabalukk ei tahtnud hästi aasa minna пӧлем омса ишке оҥгыш сайын пурен огыл
põgenedes teeb jänes haake ja aasu утлен кудалшыжла мераҥ оҥгым ыштен кораҥедылеш

aastavahetus <+vahetus vahetuse vahetus[t vahetus[se, vahetus[te vahetus/i 11 s> (aastalõpp, vana-aastapäev) ий вашталтыш, ий вашталтмаш; (aastaalgus) у ий тӱҥалтыш
õde sai aastavahetusel uue korteri ий мучаште шӱжар пачерым налын
veetsime aastavahetuse sõprade pool у ийым йолташ-влак дене вашлийна

abielluma <+'ellu[ma 'ellu[da 'ellu[b 'ellu[tud 27 v> ешланаш <-ем>, мужыраҥаш <-ам>; (naise kohta) марлан лекташ <-ам>; (mehe kohta) ӱдырым налаш <-ам>
ta abiellus noore tüdrukuga тудо рвезе ӱдырым налын
õde abiellus kunstnikuga шӱжар сӱретчылан марлан лектын
nad abiellusid [omavahel] noorelt v noorena нуно рвезынек мужыраҥыныт
nad abiellusid vanas eas нуно шоҥгеммек ешаҥыныт

abielu <+elu elu elu 'ellu, elu[de elu[sid 17 s> мужыраҥмаш; (naise kohta) марлан лекмаш; (mehe kohta) ӱдырым налмаш
esimene abielu икымше мужыраҥмаш
õnnelik abielu пиалан мужыраҥмаш
purunenud abielu пудыргышо мужыраҥмаш
abielus naine мариян вате

abinõu <+n'õu n'õu n'õu -, n'õu[de n'õu[sid 17 s> (meede) каҥаш, мера; (vahend, riist) полыш каҥаш
ainus kindel abinõu ик пеҥгыде каҥаш

ahi <ahi ahju 'ahju 'ahju, 'ahju[de 'ahju[sid_&_'ahj/e 24 s> коҥга
vene ahi руш коҥга
hollandi ahi голландий коҥга, галанке
elektriahi электер коҥга
gaasiahi газ коҥга
kuivatusahi tehn коштымо коҥга
raudahi кӱртньӧ коҥга
ahju laduma коҥгам нӧлташ
ahju kütma коҥгам олташ
ahju puid panema коҥгаш пум опташ
tegin tule ahju коҥгаш тулым чыкышым
end ahju juures soojendama коҥга пелен шкем ырыкташ
pane ahi küdema, pane tuli ahju коҥгаш олто, коҥгаш тулым чыке
ahi ajab suitsu sisse коҥга шикшым луктеш
ahi köeb коҥга йӱла
ahi on köetud коҥгаш олталтын

ahjuküte <+küte k'ütte küte[t -, küte[te k'ütte[id 6 s>; ahiküte <+küte k'ütte küte[t -, küte[te k'ütte[id 6 s> ehit коҥга дене олтымаш, коҥга отоплений

ahne <ahne 'ahne ahne[t -, ahne[te 'ahne[id 6 adj; 'ahne 'ahne 'ahne[t -, 'ahne[te 'ahne[id 1 adj> опкын, опкынло, сут, сутло, темдыме, агар, ситмыж, чаҥга, сутланыше, сутланыме
ahne inimene опкын айдеме, сут айдеме, темдыме айдеме, сутланыше айдеме
ahne pilk темдыме ончалтыш
raha peale ahne, rahaahne оксалан опкын
ahne sööma кочкашлан опкын
ahne tööle пашалан опкын
joob ahnete sõõmudega опкын нелтыш ден йӱеш

ahnelt <'ahnelt adv> сутланен, темдымын, чаҥган, ситмыжланен
ahnelt sööma ропшаш, тӧмыраш
ahnelt kuulama тӱткын колышташ
tõmbab ahnelt sigaretti ситмыжланен тамакым шупшеш
kuiv maa jõi ahnelt äikesevihma кошкышо мланде йӱрым темдымаш гай йӱэш

ahnepäits <+p'äits päitsu p'äitsu p'äitsu, p'äitsu[de p'äitsu[sid_&_p'äits/e 22 s> kõnek, hlv чаҥга, чаман, опкын, сут

ahven <ahven ahvena ahvena[t -, ahvena[te ahvena[id 2 s> олаҥге
meriahven йошкаролаҥге
suitsuahven коптитлыме олаҥге
ahvenaid püüdma олаҥгым кучаш

ahvima <'ahvi[ma 'ahvi[da ahvi[b ahvi[tud 28 v> маймылланаш <-ем>, оҥарташ <-ем>
{kelle} kõnnakut järele ahvima ошкылмашым оҥарташ
mis sa ahvid venda тый мо изатым (шольычым) оҥартет
kas tasub neile igas asjas järele ahvida кӱлеш мо оҥарташ

aisakell <+k'ell kella k'ella k'ella, k'ella[de k'ella[sid_&_k'ell/i 22 s> оҥгыр, оҥгырвуй, йыҥгыр
aisakellade helin оҥгр йӱк
aisakellad kõlisevad оҥгыр-влак йоҥгат
saanid sõitsid mööda aisakellade kõlinal тер оҥгыр йӱк дене эртен кудале

alasti <alasti adj, adv>
1. adj чара, чараҥше
alasti keha чараҥше кап
alasti puud чараҥше пушеҥге-влак
alasti tõde чара чын
2. adv чаран
end alasti võtma чара кодмешке кудашаш, чараҥаш

algaja <'algaja 'algaja 'algaja[t -, 'algaja[te 'algaja[id 1 s, adj>
1. s тӱҥалше
eesti keele kursused algajaile эстон йылме курс тӱҥалше-влаклан
2. adj тӱҥалше
algaja kunstnik тӱҥалше сӱретче

algama <'alga[ma ala[ta 'alga[b ala[tud 29 v>
1. (algust saama) тӱҥалаш <-ам>
algas uus aasta у ий тӱҥалын
2. (alustama) тӱҥалаш <-ам>
uut elu algama у илышым тӱҥалаш

algatama <algata[ma algata[da algata[b algata[tud 27 v>
1. тӱҥалаш <-ам>
kes algatas tüli? кӧ тумарлымашым тӱҥалын?
keegi algatas laulu ала-кӧ мурым тӱҥалын
kes algatas selle mõtte? кӧ тиде шонымашым тӱҥалын?
2. jur тарваташ <-ем>
asja algatama {kelle vastu} делам тарваташ
hagi algatama искым тарваташ
kohtuprotsessi algatama суд процессым тарваташ
tema vastu algatati kriminaalasi тудын ваштареш уголовный делам тарватеныт
nad algatasid abielulahutuse ойырламаш делам тарватеныт

algatus <algatus algatuse algatus[t algatus[se, algatus[te algatus/i 11 s> тӱҥалмаш
patriootlik algatus патриот тӱҥалмаш
arukas algatus уш-акыл тӱҥалмаш
omal algatusel шке кумыл дене тӱҥалмаш
{kelle} algatust toetama ала-кӧн тӱҥалмашыжлан полшаш

algklass <+kl'ass klassi kl'assi kl'assi, kl'assi[de kl'assi[sid_&_kl'ass/e 22 s> тӱҥалтыш класс

algkool <+k'ool kooli k'ooli k'ooli, k'ooli[de k'ooli[sid_&_k'ool/e 22 s> тӱҥалтыш школ
kohalik algkool верысе тӱҥалтыш школ
algkoolis õppima тӱҥалтыш школыште тунемаш

algul <'algul adv, postp>
1. adv (esialgu) ончыч(ын)
algul oli raske, aga pärast harjusin ära ончыч неле ыле, а вара тунемынам
asi polnud nii hull, kui algul paistis паша тынар шӱкшӧ лийын огыл, кузе ончычын чучын
algul ei märganud seda keegi ончыч нигӧ тидым шекланен огыл
2. postp [gen] (millegi alguses) тӱҥалтыш
aasta algul ий тӱҥалтышыште
romaani algul роман тӱҥалтышыште
sõnavõtu algul выступлений тӱҥалтышыште

algus <'algus 'alguse 'algus[t 'algus[se, 'algus[te 'algus/i_&_'alguse[id 11_&_9 s> тӱҥалтыш
hea algus сай тӱҥалтыш
julge algus чолга тӱҥалтыш
täpne algus раш тӱҥалтыш
ebaõnnestunud algus начар тӱҥалтыш, сайын лекдыме тӱҥалтыш
elu algus илыш тӱҥалтыш
koosoleku algus собраний тӱҥалтыш
aasta algus ий тӱҥалтыш
luuletuse algus почеламут тӱҥалтыш
sajandi alguses курым тӱҥалтыш
kohe tänava alguses урем тӱҥалтышыште
alguste algus эн тӱҥалтыш
algusest lõpuni тӱҥалтыш гыч мучаш марте
alguses ta oli vastu, hiljem nõustus тӱҥалтышлан тудо тореш лийын, но вара келшен
{millega} algust tegema тӱҥалаш

alla andma
1. (alistuma, alla vanduma) сеҥалташ <-ам>, пӱгырнаш <-ем>
vaenlane sunniti alla andma тушман сеҥалтыктен
saatusele alla andma пӱрымашлан сеҥалташ, пӱрымаш ончылно пӱгырнаш
ära anna alla, kui sul õigus on чын улат гын, ит сеҥалт
2. (alla jääma) вараш кодаш <-ам>, макым пуаш <-эм>
naised ei andnud töös meestele alla пашаште ӱдырамаш-влак пӧръеҥ-влак деч вараш кодын огытыл
meie söökla toidud ei anna restoraniroogadele sugugi alla мемнан кочмыверысе кочкыш-влак изишат ресторанысе кочкышлан макым пуен огытыл

alus <alus aluse alus[t -, alus[te aluse[id 9 s>
1. (eseme toetuspõhi, tugi) негыз
betoonalus, betoonist alus бетон негыз
puitalus, puidust alus пу негыз
monumendi alus монументын негызше
raadio seisab madalal alusel радио лапка негызыште шога
2. (lähtekoht, põhi) негыз, эҥертыш, амал
seaduslik alus закон негыз
hääldusalus keel артикуляций негыз
hagi alus jur искын негызше
artikli teoreetiline alus статьян теорий эҥертышыже
lepingu alusel договорын негызше почеш
aluseta süüdistus негыз деч посна титаклымаш
aluseks olema эҥертышлан лияш
{millele} alust panema негызым пышташ
sul ei ole mingit alust nii arvata тыге шонаш тыйын нимогай амалет уке
3. (pl) (teaduse v ala põhitõed) негыз
seadusandluse alused законодательствын негызше
keemia alused химийын негызше
4. (väiksem laev) судно
kalaalus кол судно
merealus теҥыз судно
5. mat, keem негыз
kolmnurga alus mat треугольникын негызше
trapetsi alus mat трапецийын негызше
aluste vahetus keem негыз дене вашталтмаш
6. keel подлежащий
alus ja öeldis подлежащий ден сказуемый
aluseta lause подлежащий деч посна предложений
7. aiand (pook[e]alus) шуйымаш

alustama <alusta[ma alusta[da alusta[b alusta[tud 27 v> тӱҥалаш <-ам>
juttu alustama мутланаш тӱҥалаш
loengut alustama лекцийым тӱҥалаш
kõike otsast alustama чыла угыч тӱҥалаш
alustame tundi урокым тӱҥалына
ei tea, millest v millega alustada ом пале кушеч тӱҥалаш
kumb teist alustas vaidlust? кӧ тендан кокла гыч ӱчашымашым тӱҥалын?
alustatud tööd lõpetama v lõpule viima тӱҥалме пашам пытараш

alustamine <alustamine alustamise alustamis[t alustamis[se, alustamis[te alustamis/i 12 s> тӱҥалмаш

alustass <+t'ass tassi t'assi t'assi, t'assi[de t'assi[sid_&_t'ass/e 22 s> талиҥга

ametnik <ametn'ik ametniku ametn'ikku ametn'ikku, ametnik/e_&_ametn'ikku[de ametn'ikk/e_&_ametn'ikku[sid 25 s> служащий, чиновник, ӱстелъеҥ

andmed pl <anne 'andme anne[t -, 'andme[te 'andme[id 5 s> ыҥпале, данный
statistilised andmed статистике ыҥпале
täpsed andmed чын данный-влак
salajased andmed шылчык данный-влак
ankeediandmed анкет данный
andmeid koguma сведенийым погаш

anne <anne 'ande anne[t -, anne[te 'ande[id 6 s>
1. (andekus, võimekus, talent) талант, усталык
loomupärane anne пӱртӱсын пуымо усталык
2. (silmapaistvalt andekas inimene) талант, талантан еҥ

aps <'aps apsu 'apsu 'apsu, 'apsu[de 'apsu[sid_&_'aps/e 22 s> kõnek яклештмаш, йоҥылыш

arendama <arenda[ma arenda[da arenda[b arenda[tud 27 v> вийдараш <-ем>, лывырташ <-ем>, тӱзаҥдаш <-ем>, вияҥдараш <-ем>
kiirust arendama писылыкым погаш

arenema <arene[ma arene[da arene[b arene[tud 27 v> вияҥаш <-ам>, вияҥдалташ <-ам>, вийланаш <-ем>
teadus ja tehnika arenevad tormiliselt шанче да технике талын вияҥыт
laps areneb iga päevaga йоча кажне кечын вийлана
kuidas asjad arenevad? паша кузе кая?

areng <areng arengu arengu[t -, arengu[te arengu[id 2 s> (arenemine, arenemistase, arenemistulemus) вияҥдымаш, вияҥмаш
tööstuse areng промышленность вияҥмаш
majanduse areng озанлык вияҥдымаш, экономике вияҥмаш
lapse füüsiline areng йочан физический вияҥмашыже

armuke <armuke armukese armukes[t armukes[se, armukes[te armukes/i 12 s>
(mees) пӧржмарий; (naine) еҥгавате

arutama <aruta[ma aruta[da aruta[b aruta[tud 27 v> каҥашаш <-ем>, мутланаш <-ем>
tööplaani arutama паша планым каҥашаш
tekkinud olukorda arutama лийше положенийым каҥашаш
seda küsimust tuleb rahulikult arutada тиде йодышым ласкан каҥашаш кӱлеш
neid probleeme tuleks koosolekul arutada тиде неле йодышым погынымашыште каҥашаш кӱлеш ыле
hakati arutama, mida ette võtta мом ышташ манын, каҥашаш тӱҥалынна
asja kohtulikult arutama пашам судышто каҥашаш
mis siin arutada, kõik on selge мом тыште мутланаш, чыла раш
arutasin kaua, millest rääkida мый кужун шоненам мом мутланаш

arutamine <arutamine arutamise arutamis[t arutamis[se, arutamis[te arutamis/i 12 s> каҥашымаш

arutelu <arutelu arutelu arutelu arut'ellu, arutelu[de arutelu[sid 17 s> каҥашымаш; (mõttevahetus) ӱчашымаш
elav arutelu ылыжше каҥашымаш
üldrahvalik arutelu уло калык дене каҥашымаш
lavastuse arutelu спектакль шындымашым каҥашымаш
võhiku arutelu окмакын каҥашымашыже

arutlema <arutle[ma arutle[da arutle[b arutle[tud 27 v> шонкалаш <-ем>, каҥашаш <-ем>
ära nii palju arutle тынар кужун ит шонкале
püüa loogiliselt arutleda логика почеш шонкалаш тырше
küsimust arutleti koosolekul йодыш погынымашыште каҥашалтын
arutlev kirjand сочинений-шонкалымаш

arutlus <arutlus arutluse arutlus[t arutlus[se, arutlus[te arutlus/i 11 s> нергелымаш, каҥашымаш, мутланымаш
projekti arutlus проектым нергелымаш
arutluse käigus каҥашымаш годым
ettekandele järgnes arutlus доклад почеш мутланымаш эртен
arutluses osalema, {mille} arutlusest osa võtma мутланымаште лияш
missugused küsimused nõupidamisel arutlusele tulevad? каҥашымаште могай йодышым нергелаш тӱҥалыт?
nad ei laskunud arutlustesse нуно каҥашымашке куснен огытыл
tal on loogilise arutluse oskust тудо логически каҥашен мошта
jutustusse on põimitud filosoofilisi arutlusi ойлымашыш логический мутланымаш пурталтын

aste <aste 'astme aste[t -, 'astme[te 'astme[id 5 s>
1. (trepiaste) тошкалтыш
kiviaste кӱ тошкалтыш
puuaste пу тошкалтыш
kõrgete astmetega trepp кужу лондеман тошкалтыш
madalate astmetega trepp кӱчык лондеман тошкалтыш
2. (arengutase, -etapp, staadium, järk, alajaotus) лондем, кугыт
alamaste ӱлыл лондем
algaste тӱҥалтыш лондем
arenemisaste вияҥме лондем
ettevalmistusaste (1) ямдылалтме кугыт; (2) ямдылыше кугыт
joobeaste руштмо кугыт
keskaste покшел лондем
vanuseaste ийгот кугыт
ülemaste эн кӱкшӧ лондем
esimese astme põletushaav икымше степенян ожог
3. tehn (raketi osa) ступень
kanderaketi esimene aste ракетын икымше ступеньже
4. mat (võrdsete tegurite korrutis) степень
kaks neljandas astmes кокыт нылымше степеньыште
esimese astme võrrand икымше степенян уравнений
5. keel (astmevahelduses) таҥдыш
tugev aste кужу таҥдыш
nõrk aste лушкыдемше таҥдыш
6. muus (helilaadi iga heli) тошкалтыш
7. (teenistusaste, kraad) степень
magistri aste магистр степень

asuma <asu[ma asu[da asu[b asu[tud 27 v>
1. (olema, asetsema) верланаш <-ем>
suvila asub mere ääres дача теҥыз сер воктене верланен
teletorn asub linnast väljas телебашне ола ӧрдыжтӧ верланен
mis tänavas asub raamatukogu? могай уремыште библиотеке верланен?
maja asub orus пӧрт лопышто верланен
korter asub kolmandal korrusel пачер кумшо пачашыште верланен
2. (aset võtma, end sisse seadma) налаш <-ам>; (kuhu elama minema) шогалаш <-ам>, куснаш <-ем>; (majja, korterisse) пураш <-ем>
positsioonile asuma позицийым налаш
laagrisse asuma лагерь дене шогалаш
dirigent asus koori ette дирижёр хор ончылно шогалын
kurbus asus hinge ойганымаш чоныш пурен
maale elama asuma ялыш илаш куснаш
Krimmi asunud eestlased Крымыш куснышо эстон-влак
3. (tegema hakkama, tegevust alustama) тӱҥалаш <-ам>, пураш <-ем>
tööle asuma пашаш пураш
valvesse v valvekorda asuma дежурствым тӱҥалаш
lapsed asusid kirjandit kirjutama йоча-влак сочиненийым возаш тӱҥалыныт

auk <'auk augu 'auku 'auku, 'auku[de 'auku[sid_&_'auk/e 22 s> рож (läbilöödud auk) аҥ; (maa sees) лаке (süvend) келгеммаш
väike auk изи рож
sügav auk келге лаке
põletatud auk йӱлатыме рож
must auk astr шем рож
rebaste augud рывыж рож
aiaauk печыште рож
aknaauk окна рож
hundiauk пире рож
kuuliauk пуля аҥ
solgiauk мушкылтыш рож
võtmeauk сравоч рож
auke lööma рожым шӱташ
auke puurima рожым пролаш
auku kaevama (1) лакым кӱнчаш; (2) piltl лакым кӱнчаш
auku kinni ajama лакым петыраш
auku kukkuma лакыш волен возаш
põrandas on auk кӱварыште рож

auklik <'aukl'ik 'aukliku 'aukl'ikku 'aukl'ikku, 'auklik/e_&_'aukl'ikku[de 'aukl'ikk/e_&_'aukl'ikku[sid 25 adj> рожан, рожын; (tee kohta) тоҥгылан
auklikud sukad рожын чулка
auklik tee тоҥгылан корно

ava <ava ava ava 'avva, ava[de ava[sid 17 s> аҥ, виш
aknaava окна виш
ukseava омса аҥ

avameri <+meri mere m'er[d m'erre, mere[de mere[sid 20 s> почылтшо теҥыз, йоҥго теҥыз

avar <avar avara avara[t -, avara[te avara[id 2 adj> (ruumikas) йоҥго; (lai, ulatuslik) лопка; (laiuv, lai) кумда
avar korter йоҥго пачер, кумда пачер
avarad tänavad лопка урем-влак
avar park кумда парк
avar stepp кумда степь (мучашдыме степь)
avar lagendik лопка олык
avarad aknad кумда окна-влак
avar kleit лопка тувыр, йоҥгата тувыр
avar kaelus лопка шӱша
avarad jalatsid лопка йолчием
avar silmaring кумда шинчымаш
avara hingega inimene кумда шинчымаш дене айдеме

avardama <avarda[ma avarda[da avarda[b avarda[tud 27 v>
кумдаҥдаш <-ем>
koopa sissekäiku avardama курык вынемыш пурмашым кумдаҥдаш
mateeria mõistet avardama материй понятийым кумдаҥдаш
hele tapeet nagu avardaks tuba волгыдо обой пӧлемым кумдаҥдара
lugemine avardab silmaringi лудмаш шинчымашым кумдаҥда
ansambel on avardanud oma repertuaari ансамбль репертуаржым кумдаҥден
uus teatrihoone avardas teatri võimalusi у зданий театрын кунжым кумдаҥден

avarus <avarus avaruse avarus[t avarus[se, avarus[te avarus/i 11 s>
1. йоҥгыдо
kosmoseavarus йоҥгыдо космос
mereavarus, mere avarus теҥыз йоҥгыдо
stepiavarused, steppide avarused мучашдыме степь
õhuavarus йоҥгыдо юж
toa avarus йоҥгыдо пӧлем
2. piltl лопкаҥдаш
silmaringi avarus шинчымашым лопкаҥдаш
teadmiste avarus палымашым (шинчымашым) лопкаҥдаш

avastama <avasta[ma avasta[da avasta[b avasta[tud 27 v> (tundmatut) почаш <-ам>, почын пуаш <-эм>; (ilmsiks tegema) почын пуаш <-эм>, чараҥдаш <-ем>; (paljastama) чараҥдаш; (päevavalgele tooma) яндар вӱдыш лукташ; (välja selgitama) пален налаш
uusi naftamaardlaid avastama у поставщик-влакым пален налаш
loodusseadusi avastama пӱртӱс законым пален налаш
seaduserikkumist avastama закон пудыртымашым почын пуаш
kuritegu avastama преступленийым почаш
saladust avastama секретым почаш
haigus avastati algstaadiumis черым тӱҥалтыш стадийыште почын пумо (палын налме)
haigel avastati kasvaja челе еҥын рак улмыжым пален налме
insener avastas projektis vea инженер проектыште йоҥылышым муын
avastamata kuritegu почдымо преступлений

avaus <avaus avause avaus[t avaus[se, avaus[te avaus/i 11 s> аҥ
rindkere avaus anat оҥкуршлу почыш
koopa avaus курыкпомыш аҥ
ukse avausse ilmuma омса аҥыш толын лекташ

baas <b'aas baasi b'aasi b'aasi, b'aasi[de b'aasi[sid_&_b'aas/e 22 s>
1. (alus, põhi, lähteala) базе, негыз, тӱҥ, эҥертыш
materiaalne baas матеральный негыз
majanduslik baas экономический негыз
artikulatsioonibaas keel артикуляций базе
energiabaas энергетический базе
kopsubaas anat шодо тӱҥ
püügibaas промысловый базе
söödabaas корма базе
toorainebaas, toormebaas сырьевой базе
tootmisbaas йӧндартыш базе, производствысо базе
trükibaas типографий базе
uurimisbaas шымлымаш негыз
baas ja pealisehitis filos базис, надстройка
2. (varustav ja teenindav keskus, ladu, sõjaväeline tugiala) базе
hulgibaas тӱшка дене ужалкалыше базе
kaubabaas сатулымо базе
lennuväebaas авиационный базе
mereväebaas военно-морской базе
naftabaas нефтебазе
puhkebaas каныме базе
spordibaas спорт базе
sõjaväebaas военный базе
turismibaas турист базе
baasi direktor базе директор

baseeruma <bas'eeru[ma bas'eeru[da bas'eeru[b bas'eeru[tud 27 v>
1. (põhinema, rajanema, tuginema) негызлалташ <-ам>, чоҥалташ <-ам>
ettekanne baseerub faktidel доклад факт-влаклан негызлалтеш
2. (paiknema, asuma) верланаш <-ем>
väeosa baseerub saarel воинский ужаш отрошто верлана

daalia <d'aalia d'aalia d'aalia[t -, d'aalia[te d'aalia[id 1 s> bot (lill) Dahlia георгин, пареҥге пеледыш
harilik daalia bot Dahlia pinnata перистый георгин
punane daalia bot Dahlia coccinea йошкар георгин

diktsioon <diktsi'oon diktsiooni diktsi'ooni diktsi'ooni, diktsi'ooni[de diktsi'ooni[sid_&_diktsi'oon/e 22 s> (hääldusviis, -laad) дикций, оҥарымаш
selge diktsioon чатка оҥарымаш, раш дикций

diskussioon <diskussi'oon diskussiooni diskussi'ooni diskussi'ooni, diskussi'ooni[de diskussi'ooni[sid_&_diskussi'oon/e 22 s> каҥашымаш, дискуссий
elav diskussioon ылыжше дискуссий
äge diskussioon чот каҥашымаш
kirjanduslik diskussioon сылнымут шотышто каҥашымаш
teadusdiskussioon шанче аланыште дискуссий
diskussiooni esile kutsuma каҥашымашым нӧлталмаш
diskussiooni laskuma каҥашымашыш пураш
diskussioonist osa võtma каҥашымашыште мутым налаш
puhkes diskussioon каҥашымаш таваныш

diskuteerima <diskut'eeri[ma diskut'eeri[da diskuteeri[b diskuteeri[tud 28 v> (väitlema) каҥашаш <-ем>, дискутироватлаш <-ем>
projekti üle diskuteerima проектым каҥашаш
pärast ettekannet hakati diskuteerima выступлений деч вара каҥашымаш тӱҥале

diskvalifitseerima <diskvalifits'eeri[ma diskvalifits'eeri[da diskvalifitseeri[b diskvalifitseeri[tud 28 v> дисквалифицироватлаш <-ем>, кораҥдаш <-ем>
sportlane diskvalifitseeriti dopingu pärast спортсменым допинглан кӧра дисквалифицироватленыт

dissident <dissid'ent dissidendi dissid'enti dissid'enti, dissid'enti[de dissid'enti[sid_&_dissid'ent/e 22 s>
1. (teisitimõtleja) диссидент
2. relig (lahkusuline) религий ӱшан деч кораҥше

eakas <'eakas 'eaka 'eaka[t -, 'eaka[te 'eaka[id 2 adj> илалше, шоҥгемше, тошто, тоштемше
eakas inimene илалше еҥ
eakas naine илалше ӱдырамаш
eakam publik шоҥгырак калык
eakas hoone тошто пӧрт, тоштемше зданий

ebajärjekindel <+k'indel k'indla k'indla[t -, k'indla[te k'indla[id 2 adj> тыҥге-туҥге, кукталтше, чатка огыл, икте гыч весыш куснылшо, пернылше
ebajärjekindlad väited йоҥылыш шонымаш-влак
ta oli oma käitumises ebajärjekindel тудын шонымашыже чатка лийын огыл

ebameeldivus <+m'eeldivus m'eeldivuse m'eeldivus[t m'eeldivus[se, m'eeldivus[te m'eeldivus/i 11 s> эҥгек, йӧнысыр, туткар, уто-сите, шутыр; (välimuse kohta) келшыдыме
suured ebameeldivused кугу туткар, кугу эҥгек
ebameeldivused isiklikus elus еш илышыште уто-сите
ebameeldivusi valmistama эҥекым кондаш
ebameeldivustest päästma уто-ситым кораҥдаш

ebamugav <+mugav mugava mugava[t -, mugava[te mugava[id 2 adj> йӧнле огыл, йӧныдымӧ, келшыдыме; (piinlik) йӧндымӧ, йӧнысыр, оҥайдыме
ebamugav korter келшыдыме пачер
ebamugav tuba йоҥгыдо огыл пӧлем, келшыдыме пӧлем
ebamugav tugitool айле огыл кресле
ebamugavad jalatsid келшыдыме йолчием
ebamugav tunne йӧнысыр шижмаш
ebamugav vaikus оҥайдыме шып
ebamugavas asendis lamama йӧнысырын кияш
tal oli ebamugav poja käitumise pärast эргыжын койышыжлан кӧра тудлан йоҥысыр ыле
selles asendis on ebamugav kirjutada тиде положенийыште возаш йӧнан огыл
tal hakkas ebamugav тудлан оҥайдымын чучын колтыш
tal oli sellest rääkida ebamugav тудлан тидын нерген мутланаш йӧндымын чучын

ebanormaalne <+norm'aalne norm'aalse norm'aalse[t -, norm'aalse[te norm'aalse[id 2 adj> тептердыме, унчыли, йӧндымӧ, аҥыра, йӱлер
ebanormaalne olukord унчыли положений
ebanormaalne kaal келшен толдымо нелыт
ebanormaalsed töötingimused йӧндымӧ паша условий
poiss on pisut ebanormaalne аҥырарак рвезе

ebatäpsus <+t'äpsus t'äpsuse t'äpsus[t t'äpsus[se, t'äpsus[te t'äpsus/i_&_t'äpsuse[id 11_&_9 s> йоҥылыш, рашдымылык
mõõtmise ebatäpsus висымашыште йоҥылыш
väljenduse ebatäpsus рашдыме каласымаш
tõlkes on ebatäpsusi кусарымаште йоҥылышым ыштыме
ebatäpsus töös пашаште рашдымылык

edasi jõudma вияҥдаш <-ем>, тарваташ <-ем>, шараш <-ем>; (edu saavutama) кӱкшытыш шуаш <-ам>
porisel teel jõudsime vaevaliselt edasi лавыран корнышто ме эркын-эркын гына тарванылына
õpingutes edasi jõudma тунеммаште сай лектышыш шуаш
ametiredelil edasi jõudma карьера тошкалтыш дене писын кӱзаш
elus edasi jõudma илышыште сай кӱкшытыш шуаш
poiss jõuab matemaatikas kehvasti edasi рвезын тунеммаштыже математика нелын кая

edasi-tagasi <+tagasi adv>
1. (kord ühes, kord teises suunas) ончык-шеҥгек, тыгела-тугела, шӧр гыч шӧрыш; (siia-sinna) тышке-тушко
edasi-tagasi kõndima тышке-тушко кошташ
pendel võnkus edasi-tagasi маятник ик могыр гыч вес могырыш лӱҥгалтын
2. (nii ja teisiti, kaksipidi) тыге-туге, тыгат-тугат
asja oli pikalt edasi-tagasi arutatud пашам тыгат тугат кутырен онченыт ~лончыленыт
ära räägi edasi-tagasi, ütle otse välja тыге да туге ит пӱтыркедыл, тӧр каласе

edendama <edenda[ma edenda[da edenda[b edenda[tud 27 v> вияҥдаш, кумылаҥдаш, шараш, нӧлташ
kaubandust edendama ужалымаш-налмашым вияҥдаш
teadust edendama шанче вияҥмым нӧлташ, шанче вияҥмылан полшаш

edenema <edene[ma edene[da edene[b edene[tud 27 v>
1. (laabuma, sujuma) сайын каяш <-ем>, лекташ <-ам>
töö edeneb паша кая
jutt ei tahtnud edeneda мутланымаш шонымо семын огеш лек
asjad edenevad meil hästi паша мемнан сайын кая
tema käes edeneb iga töö тудын кидше чыла пашаланат толеш
õppimine edeneb tal hästi тунеммаште тудо чылажымат сайын шукта
2. (kasvama, edasi arenema, progresseeruma) лекташ <-ам>, виктаралташ <-ам>, вияҥдаш <-ем>, кӱкшытыш шуаш <-ам>, нӧлташ <-ам>
mesilased edenesid tema käes мӱкш ончымо паша тудын сайын лектеш
aias kõik edenes садыште чыла кушкын шуэш
majanduslikult edenenud maakond экономически нӧлталтше район
edenev haigus лӱдыкшышкӧ шарлыше чер
3. (ruumiliselt, ajaliselt kulgema) иземаш <-ам>, кӱчыкемаш <-ам>
teekond edeneb корно кӱчыкемеш
tegevuses edeneb aeg kiiremini паша годым жап вашкеракын эрта
väljas edeneb kevad шошо шке праважым налеш

edu <edu edu edu -, edu[de edu[sid 17 s> аш, сеҥыш, сеҥымаш, умыш
märkimisväärne edu пеш кугу аш, кӱшыл сеҥымаш
hiiglaedu колоссальный сеҥыш
täisedu тичмаш аш
edu pant сеҥымашын тӱҥжӧ
edu saavutama сеҥышыш шуаш
edu tagama сеҥышлан вийым пышташ
oma edu üle uhke olema шке сеҥымаш дене кугешнаш
{milles} edu soovima сеҥымашым тыланаш
teie firma edu terviseks тендан фирме вияҥме верч, тендан фирме сай сеҥышыш шумо верч
edule lootma сеҥымашыш шумылан ӱшанаш
edu korral сеҥымашыш шумеке
võitlus käis vahelduva eduga кредалмаш эртымаште сеҥымашат, сеҥалтмашат лийын
oli märgata tunduvat edu {milles} кугу сеҥышышы шушашлык шижалтын
jõupingutusi kroonis edu тыршымаш сеҥымашыш шумо дене палемдалтын
näitusel oli suur edu выставке пеш чапландаралтын
tema loengutel oli edu тудын лекцийлаже чапландаралтыныт
selles asjas oli märgata edu пашан нӧлтышыжым ужаш лийын

edukas <edukas eduka eduka[t -, eduka[te eduka[id 2 adj> пиалан, сеҥымашан, сай
edukas inimene пиалан айдеме
edukas töö келшыш паша
edukas jahipidamine сай сонар
{mille} edukas algus сай лектышан тӱҥалтыш
möödunud hooaeg oli teatrile edukas кодшо сезон театрлан пеш сай лийын

edusamm <+s'amm sammu s'ammu s'ammu, s'ammu[de s'ammu[sid_&_s'amm/e 22 s> аш, сеҥыш, сеҥымаш, сай лектыш
suured edusammud кугу сеҥыш
teaduse edusammud шанче аланыште сеҥымаш
edusammud õpinguis тунеммаште сай лектыш
edusammud töös пашаште сай лектыш
edusamme tegema сай лектышыш шуаш, сеҥымашыш шуаш

edutu <edutu edutu edutu[t -, edutu[te edutu[id 1 adj> пиалдыме, сеҥымашыш шудымо, шукталтдыме, лектшыдыме
edutud katsed сай лектышыш шуде ~яра тыршымаш
edutu kirjanik возыктыш аланыште сеҥымашыш шудымо писатель

eelis <eelis eelise eelis[t -, eelis[te eelise[id 9 s> преимуществе, тавадаҥдыш; (eesõigus) привилегий, куштыл
uue meetodi eelised у методын преимуществыже
tal on teistega võrreldes mitmeid eeliseid моло дене таҥастарымаште тудын икмыняр преимуществыже уло

eelisarendama <+arenda[ma arenda[da arenda[b arenda[tud 27 v> эн ончыч вияҥдаш <-ем>
teadust eelisarendama эн ончыч шанчым вияҥдымаш

eelkõige <+kõige adv> эн тӱҥлан, преимущественно, икымшеш
eelkõige tuleb arvestada järgmisi asjaolusid эн икымшылан теве тыгай обстоятельствым шотыш налман
linnad kasvasid eelkõige sissesõitnute tõttu ола-влак тӱҥжым толшо еҥ-влаклан кӧра кушкыныт, шарленыт

eemaldama <eemalda[ma eemalda[da eemalda[b eemalda[tud 27 v> кораҥдаш <-ем>
takistusi eemaldama нелылыкым кораҥдаш
plekke eemaldama лавыра палым кораҥдаш
metalli pinnalt roostet eemaldama кӱртньӧ гыч рӱдаҥшым кораҥдаш
kreemi näolt eemaldama шӱргӧ гыч кремым кораҥдаш
mängija eemaldati mängust игрокым модмо деч кораҥдышт
ainevahetuse laguproduktid eemaldatakse kehast организм гыч тӱрлӧ распад продукт лектеш

eemalduma <eemaldu[ma eemaldu[da eemaldu[b eemaldu[tud 27 v> кораҥаш <-ам>, тораҥаш <-ам>, мӱндырешташ <-ам>, торлаш <-ем>
sadamakaist eemalduma причал деч тораҥаш
rakett eemaldub Maast ракете Мланде деч торла
sammud eemaldusid ошкыл-влак умбаке кораҥыч
eemaldus tagasi vaatamata тудо савырнен ончалде тораҥе

eemalseisja <+s'eisja s'eisja s'eisja[t -, s'eisja[te s'eisja[id 1 s> ӧрдыж еҥ
eemalseisja pilguga vaatama ӧрдыж еҥын шинчаже дене ончаш

eeskujulik <+kujul'ik kujuliku kujul'ikku kujul'ikku, kujulik/e_&_kujul'ikku[de kujul'ikk/e_&_kujul'ikku[sid 25 adj> примерный, образцовый, таҥастарымашлан налме
eeskujulik käitumine шкендым сайын (примерно) кучымаш
eeskujulik õpilane примерный тунемше
eeskujulik perekonnaisa примерный ача
eeskujulik majand образцовый сурт-озанлык
eeskujulik kord примерный арулык, рат (порядок)
eeskujulikud hinded сай (тунемме) оценке

eeskätt <+k'ätt adv> ончыч, эн ончыч, тӱҥжӧ, тӱҥжылан
eeskätt tuleb plaan koostada эн ончыч планым ышташ кӱлеш
hoolitseb eeskätt enese eest эн ончыч шкенже нерген шона
nõutav on võõrkeelte, eeskätt saksa ja inglise keele oskus йот йылмым шинчымаш кӱлешан, тӱҥжӧ немыч да англичан йылмым палыме

eestvedamine <+vedamine vedamise vedamis[t vedamis[se, vedamis[te vedamis/i 12 s> инициативе, тӱҥалтыш, вуйлатыме
{kelle} eestvedamisel tegutsema вуйлатымыже почеш ышташ
noorte eestvedamisel loodi laulukoor самырык-влакын инициативышт почеш хорым чумырымо

ehitaja <ehitaja ehitaja ehitaja[t -, ehitaja[te ehitaja[id 1 s> чоҥышо, строитель
laevaehitaja пушым чоҥышо
linnaehitaja олам чоҥышо
masinaehitaja машинам чоҥышо
teedeehitaja корным чоҥышо

ehitama <ehita[ma ehita[da ehita[b ehita[tud 27 v>
1. чоҥаш <-ем>
isa ehitas maja ise ача пӧртым шке чоҥен
ehitatakse uut silda у кӱвар чоҥалтеш
on ehitatud palju uusi maju шуко у пӧртым чоҥымо
linn on ehitatud soisele kohale ола купан верыште чоҥалтын
saarlased ehitasid häid laevu островышто илыше-влак сай кугупуш-влакым чоҥеныт
poiss kavatseb endale raadiot ehitada рвезе шканже радиоприёмникым чоҥаш шона
lind ehitab pesa кайык пыжашым опта
tulevikuplaane ehitama ончыклык планым чоҥаш
juhuslikele tähelepanekutele ehitatud teooria наблюдений негызеш чоҥымо теорий
2. kõnek (ähvardusena: näitama, andma, lööma) ончыкташ <-ем>
küll ma sulle veel ehitan! ну мый тыланет эше ончыктем

ehitamine <ehitamine ehitamise ehitamis[t ehitamis[se, ehitamis[te ehitamis/i 12 s> чоҥымаш, строительстве
töövõtu korras ehitamine подрядный способ дене чоҥымаш
elamute ehitamine илыме пӧрт-влакым чоҥымаш
elektrijaamade ehitamine электростанцийым нӧлтымаш
ehitamine oli täies hoos чоҥымаш паша шолеш веле

ehitis <ehitis ehitise ehitis[t ehitis[se, ehitis[te ehitis/i 11 s> оралте, чоҥыш, сооружений
monteeritav ehitis погымо оралте
maavärinakindel ehitis антисейсмический чоҥыш
ajutine ehitis жаплан чумырымо оралте
keskaegne ehitis кокла курымласе чоҥыш
abiehitis вспомогательный постройко
juurdeehitis ушымо оралте ужаш
kaitseehitis защитный сооружений
kiviehitis кӱ оралте
kõrgehitis кӱкшака чоҥыш
palkehitis пырня оралте
pealmaaehitis надземный сооружений
põllumajandusehitis ял озанлык сооружений
spordiehitis спорт сооружений
tsiviilehitis гражданский сооружений
tööstusehitis промышленный сооружений
uusehitis у стройка

ehitus <ehitus ehituse ehitus[t ehitus[se, ehitus[te ehitus/i 11 s>
1. (ehitamine, ehitustöö) чоҥымаш, нӧлтымаш
kõrghoonete ehitus кӱкшака зданий-влакым чоҥымаш
uue koolimaja ehitus у школ пӧртым нӧлтымаш
autoehitus автомобильым погымаш
elamuehitus илыме пӧрт-влакым чоҥымаш
kapitaalehitus капитальный чоҥымаш
laevaehitus кораблестроений
masinaehitus машиностроений
teedeehitus корным чоҥымаш, корным леведмаш
ehituse omahind чоҥымашын шке акше
ehitusel töötama стройкышто пашам ышташ
2. (struktuur, ülesehitus) чоҥалтме, структур, строений
kivimite geoloogiline ehitus курык породын геологический строенийже
aine rakuline ehitus веществан клетке-ужаш-влак гыч чоҥалтме структурыжо
keele grammatiline ehitus йылмын грамматический структурыжо, йылмын грамматический чоҥалтмыже
kehaehitus кап-кыл чоҥалтмыже
lauseehitus ойым чоҥымаш
värsiehitus почеламутым возымаш
aatomi ehitus атомын чоҥалтмыже, атомын строенийже
3. (ehitis) зданий, оралте
moodne ehitus модный зданий
puust ehitus пу оралте
juurdeehitus чоҥем, пристройко

ehitusmaterjal <+materjal materjali materjali materjali, materjali[de materjal/e 19 s> чоҥымаш материал, чоҥымо материал, строительный материал-влак

ehitustöö <+t'öö t'öö t'öö[d -, t'öö[de_&_töö[de t'öö[sid_&_t'ö[id 26 s> чоҥымо паша, чоҥымаш

ehtima <'ehti[ma 'ehti[da ehi[b ehi[tud 28 v>
1. (kedagi v midagi kaunistama) сӧрастараш <-ем>, тӱзаташ <-ем>, тӱзаш <-ем>, тӱзатылаш <-ам>, моторемдаш; (kaunilt riietama) сылнештараш <-ем>, ковыраҥдаш <-ем>, мотораҥдаш; (ennast) сылнешташ <-ам>, сӧрастаралташ <-ам>; (kaunilt riietuma) чиен шогалаш, ясанлаш
jõulukuuske ehtima у ий кожым сӧрастараш
pruuti ehtima оръеҥым ясанлаш, оръеҥым чиктен шогалташ
saal oli lillede ja kaskedega ehitud зал пеледыш да куэ-влак дене сылнештарыме ыле
neiud olid ehitud siidi ja sametisse ӱдыр-влак порсын ден бархатым чиен шогалыныт
kelle jaoks sa oled ennast nii ehtinud? кӧлан тый шкендым тынар мотор чиен шогалынат
rinda ehtisid ordenid ja medalid оҥжым орден ден медаль-влак тӱзатат
2. (millegi vastu valmistuma, valmis seadma) ямдылалташ, тарванаш; (minekuks) погынаш
lapsed ehivad marjule йоча-влак мӧрлан каяш погыненыт
vanaema ehib juba magama кова малаш возаш ямдылалтеш
kas sa ehid juba minekuks? тый уже каяшат тарваненат?

eile <eile adv> теҥгече
eile hommikul теҥгече эрдене
eile õhtul теҥгече кастене, водно
see juhtus eile тиде теҥгече лие

eilne <'eilne 'eilse 'eilse[t -, 'eilse[te 'eilse[id 2 adj, s>
1. adj теҥгечысе
eilne ajaleht теҥгечысе газет
eilne kontsert теҥгечысе концерт
eilne koolitüdruk теҥгечысе школыш коштшо ӱдыр
ega ma eilne ole мый теҥгече шочын омыл
2. s теҥгече, теҥгечысе кече
eilsest peale olen tööl теҥгечысек пашаште
ära eilse pärast pahanda теҥгечысылан ит сыре
loominguline eilne творческий теҥгечысе кече

eksaminand <eksamin'and eksaminandi eksamin'andi eksamin'andi, eksamin'andi[de eksamin'andi[sid_&_eksamin'and/e 22 s> экзаменым сдатлышаш еҥ

eksikombel <+k'ombel adv> йоҥылыш
sattusin siia eksikombel мый тышке йоҥылыш логальым
võttis eksikombel võõra portfelli тудо йоҥылыш еҥын сумкажым налын

eksima <'eksi[ma 'eksi[da eksi[b eksi[tud 28 v>
1. (teed kaotama) йомаш <-ам>
olime teelt eksinud чын корнынам йомдаренна
laps eksis metsa йоча чодыраште йомын
lamba järelt eksinud tall шорык деч йомын кодшо пача
2. (kuhugi juhuslikult sattuma) толын лекташ <-ем>, йоҥылыш пураш <-ем>
vahel eksib siia kolkasse mõni võõras южо-гунам тиде маска лукышко палыдыме еҥат толын лектеш
linna eksinud põder олашке толын лекше шордо
3. (viga tegema) йоҥылыш лияш <-ям>
eksid rängalt пеш йоҥылыш улат
sa eksid, kui nii arvad тыге шонет гын, тый йоҥылыш улат
eksis olukorra hindamisel положенийжым аклымаште йоҥылыш ыле
eksisin uksega омса ден йоҥылыш лийым
ta on eksinud elukutse valikuga тудо пашам ойырымыж годым йоҥылыш лийын
sõnades v kõnes eksima йоҥылыш ойлаш, йоҥылыш ойлен колташ
4. (reegleid, tavasid rikkuma) пудырташ <-ем>
sa oled seaduse vastu eksinud тый законым пудыртенат
kutse-eetika vastu eksima профессиональный этикым пудырташ

eksimatu <'eksimatu 'eksimatu 'eksimatu[t -, 'eksimatu[te 'eksimatu[id 1 adj> йоҥылышдымо, яндар
eksimatu vaist йоҥылышдымо шижмаш
eksimatu ennustus йоҥылышдымо ончыклык лийшашым каласымаш
eksimatud arvestused йоҥылышде шотлымо
eksimatu inimene яндар айдеме
peab end eksimatuks шкенжм йоҥылышдымо айдемылан шотла

eksimus <'eksimus 'eksimuse 'eksimus[t 'eksimus[se, 'eksimus[te 'eksimus/i 11 s> (viga) йоҥылыш; (eksitus, eksiarvamus) йоҥылыш лийме; (üleastumine) йоҥылыш паша
andestamatu eksimus мондаш лийдыме йоҥылыш
raske eksimus неле йоҥылыш
õigekirjavead ja muud eksimused орфографий да моло йоҥылыш-влак
endistest eksimustest lahti ütlema ончычсо йоҥылыш шонымаш-влак дечын кораҥаш
tunnistab oma eksimust ончысо йоҥылыш пашажым ужеш
kahetseb oma eksimust шке йоҥылыш пашажлан ӧкына
karistati iga eksimuse eest кажне йоҥылыш пашалан верештарат

eksisamm <+s'amm sammu s'ammu s'ammu, s'ammu[de s'ammu[sid_&_s'amm/e 22 s> йоҥылыш ошкыл
eksisammu tegema йоҥылыш ошкылым ышташ
tehtud eksisammu kahetsema эштыме йоҥылыш нерген чаманаш
see oli eksisamm тиде йоҥылыш ошкыл ыле

eksitama <eksita[ma eksita[da eksita[b eksita[tud 27 v>
1. (teelt) йоҥылаш <-ем>
tuisk eksitas meid teelt kõrvale пургыжлан кӧра ме корнына ден йоҥылышна
2. (eksiarvamusele viima) путайкалаш <-ем>
laskis end teiste välisest rahust eksitada моло-влакын шып улмышт тудым путайкалаш тӱҥале
eksitav info путайкалыше увер
3. (halvale ahvatlema) вес корныш наҥгаяш <-ем>
ta on sinu patuteele eksitanud тудо тыйым йоҥылыш корныш шогалтен
4. (segama, häirima) тургыжтараш <-ем>, мешаяш <-ем>
vabandage, et ma teid eksitan тендам тургыжтарымылан нелеш ида нал
siin ei saa eksitamata vestelda тыште кӱлеш семын мутланаш ок лий, мешаят

eksitus <eksitus eksituse eksitus[t eksitus[se, eksitus[te eksitus/i 11 s> (viga) йоҥылыш; (arusaamatus) ончен шуктыдымо
kahetsusväärne eksitus нелылыкым кондышо йоҥылыш
oma eksitust tunnistama шке йоҥылышым чынлаш
eksitust märkama йоҥылышым ужаш
eksitusse viima йоҥылышыш пурташ
see on lihtsalt eksitus тиде просто ончен шуктыдымо

ekslik <'eksl'ik 'eksliku 'eksl'ikku 'eksl'ikku, 'ekslik/e_&_'eksl'ikku[de 'eksl'ikk/e_&_'eksl'ikku[sid 25 adj> йоҥылыш
ekslik kujutlus йоҥылыш представлений
ekslik arvamus {kelle-mille kohta} йоҥылыш шонымаш
ekslik järeldus йоҥылыш вывод
teooria osutus ekslikuks теорий чынлыкыш лектын огыл
inimene on ekslik айдемылан йоҥылыш лияш толеш

elama <ela[ma ela[da ela[b ela[tud 27 v>
1. илаш <-ем>; (teatud ajani) илышташ <-ам>; (kauem) илен эрташ <-ем>
pealinnas elama рӱдолаште илаш
maal elama ялыште илаш
ühe katuse all elama ик леведыш йымалне илаш
jõukalt elama поян илаш
vaeselt v vaesuses elama нужнан илаш
muretult elama азапым палыде илаш
üksmeeles elama келшен илаш
hirmu all elama лӱдын илаш
täisverelist elu elama уло кумылын илаш
ootuses ja lootuses elama вучен да ӱшанен илаш
eilses [päevas] elama теҥгечысе кече дене илаш
pensionist elama пенсий окса дене илаш
teiste kulul elama еҥын ӱмбачын илаш
üksnes palgast elama ик пашадар дене илаш
ta jäi imekombel elama тудо ала-кузе илышак кодо
minu vanemad elavad veel мыйын ача-авам але илат
pikk elu on juba elatud кужу илышыже ынде илалтын
ta elas kõrge vanuseni тудо чот шоҥгеммешкыжак илыш
kes segab sind elamast? кӧ тылат илаш мешая?
kuidas sa elad? тый кузе илет?
elame, näeme илена, ужына
vanaema elab meie juures кована мемнан пеленак ила
nad on hiljuti siia elama asunud нуно шукерте огыл тышке илаш кусненыт
ta on kogu elu linnas elanud тудо ӱмыржӧ мучко олаште илен
ta elab meie tänavas тудо мемнан уремыштак ила
ta elas kümme aastat mehest kauem тудо марийжым лу ийлан илен эртыш
need loomad elavad ainult mägedes нине янлык курыкан верлаште гына ила
kui palju kurjust elab inimestes мыняре шыдылык айдеме кӧргыштӧ ила
ta elab oma tööle тудо шке пашаштыжак ила
ema elab oma lastele ава шке икшывышлан верчын ила
see nimi jääb igavesti elama тиде лӱм (коклаштына) ӱмыреш илаш тӱҥалеш
peremees elas oma teenijaga оза шке служанкыж дене пырля илен
elagu juubilar! юбилярын тазалыкше!
elage hästi! сайын илыза!
2. (elumärke avaldama, elavana tunduma) иланаш <-ем>, ылыжаш <-ам>, чонаҥаш <-ам>
hommikuti hakkab maja elama эр еда пӧрт (кӧргӧ) ылыжеш
rõõm pani näo elama шӱргыжӧ куан (тӱс) дене иланыш
leek lõi elama piltl тулойып ылыже

elekter <el'ekter el'ektri el'ektri[t -, el'ektri[te el'ektre[id 2 s>
1. (elektrilaengud, elektrienergia, elektrivalgus) электричестве, тулэҥер
positiivne ja negatiivne elekter füüs положительный да негативный электричествe
staatiline elekter füüs статистический электричествe
atmosfäärielekter, õhuelekter атмосфер электричествe
elektriga varustamine электричестве дене снабдитлыме
elektrit põlema panema электротулым чӱкташ
elektrit välja lülitama электротулым йӧрташ
tehas töötab elektri jõul завод электричествe дене пашам ышта
meil läks elekter ära мемнан электричестве уке
majja on juba elekter sisse pandud пӧртышкӧ уже электричествым пуртеныт
2. piltl (pinge, pinevus) напряжений
õhk on elektrit täis юж пеш кугун электризоватлалтын
õhus on elektrit обстановко пеш притке

elementaarne <element'aarne element'aarse element'aarse[t -, element'aarse[te element'aarse[id 2 adj> (algeline, lihtne, põhiline) проста, тӱҥалтыш, элементарный
elementaarne aineosake веществан эн проста ужашыже
elementaarne viga проста йоҥылыш
elementaarne tõde проста чынлык
elementaarsed käitumisreeglid проста шкендым кучымо правил-влак
elementaarsed tingimused проста условий-влак

elujaatav <+j'aatav j'aatava j'aatava[t -, j'aatava[te j'aatava[id 2 adj> илышым шуаҥдарыше
elujaatav looming илышым шуаҥдарыше мастарлык
elujaatav hoiak шуаҥдарыше илыш позиций

ema <ema ema ema -, ema[de ema[sid 17 s> ава; (kõnetamisel) авай; (pereema) еш озавате; piltl (algataja, looja) тӱҥалтышым пыштыше ӱдырамаш
kallis ema шергакан ава
hoolitsev ema тӱланыше ~тӱткӧ ава
paljulapseline v lasterikas ema шуко шочшан ава
lihane ema шочмо ава
tulevane ema икшывым ыштышаш
imetav ema пукшышо ава
vaimne ema piltl духовный ава
kasuema приемный ава
ristiema кресава
võõrasema лийше ава
ema poolt sugulased ава могырым родо-влак
emata jäänud laps ава деч посна кодшо йоча
emaks saama ава лияш
tibud magasid ema tiiva all чывиге-влак авачывын шулдыржо йымалне малат
tütar on täiesti emasse läinud ӱдыр чылтак аважым поктен
kordamine on tarkuse ema ушештарымаш - тунеммашын аваже
teatrikunsti ema театральньый тӱвыран тӱҥалтыште шогышо ӱдырамаш

endiselt <'endiselt adv> тошто семынак, шаҥгысе семынак, шаҥгысе гаяк, ондакысе гаяк, ожнысылак
endiselt lahke ja lõbus ондаксе гаяк поро да весела
taevas on endiselt selge кава шаҥгысе гаяк яндар
kodus on kõik endiselt мӧҥгыштӧ чыла тошто семынак

ennetama <enneta[ma enneta[da enneta[b enneta[tud 27 v> (enne, ette, mööda jõudma) поктен шуаш <-ам>, эртен каяш <-ем>; (ära hoidma, vältima, tõkestama) ончыч палдараш <-ем>, кораҥдаш <-ем>
{keda} jooksus ennetama куржталмаште эрташ
{keda} arengus ennetama вияҥмаште эртен каяш
oma aega ennetama шке жапым эртен каяш
sündmusi ennetama событийым ончыч ужын мошташ
kuritegusid ennetama осал пашам ончычак палдарен кораҥдаш

entusiasm <entusi'asm entusiasmi entusi'asmi entusi'asmi, entusi'asmi[de entusi'asmi[sid_&_entusi'asm/e 22 s> кумылаҥмаш, кумыл рудылтыш, кумыл нӧлтыш, энтузиазм
loominguentusiasm творческий кумыл рудылтыш
täis entusiasmi кумыл нӧлтшӧ
suure entusiasmiga rääkima кугу кумыл дене ойлаш

eostama <'eosta[ma 'eosta[da 'eosta[b 'eosta[tud 27 v>
1. biol тӱлаҥдаш <-ем>, мунемдаш <-ем>, саскаландараш <-ем>, тӱжаҥдаш <-ем>
2. piltl иландараш <-ем>, илыжташ <-ем>

eostumisvastane <+vastane vastase vastas[t -, vastas[te vastase[id 10 adj> мӱшкыраҥме деч кучылтмо
eostumisvastased vahendid мӱшкыраҥме деч кучылтмо средстве

erakondlane <erak'ondlane erak'ondlase erak'ondlas[t erak'ondlas[se, erak'ondlas[te erak'ondlas/i_&_erak'ondlase[id 12_&_10? s> партийный, партий еҥ

eralduma <eraldu[ma eraldu[da eraldu[b eraldu[tud 27 v>
1. (lahti minema, ära tulema, lahku minema) ойырлаш <-ем>, посна куснаш <-ем>; (lahku lööma) посна лекташ <-ам>; (eemale tõmbuma) кораҥаш <-ам>
koor eraldus tüvest пушеҥге шӱм рӱдӧ деч ойырлалтын
oma keskkonnast eralduma шке йырысе калык деч кораҥаш
karjast eralduma кӱтӱ деч ойырлаш
eralduma omaette osakonnaks посна отделышке лекташ
ühisest majapidamisest eralduma пырля суртозанлык деч ойырлалташ
ta eraldus oma kabinetti тудо кабинетышкыже шкет шинчаш кораҥе
2. (eristatav olema) ойыртемалташ <-ам>
tumedast taustast eralduma шемалге фонышто ойыртемалташ
3. (erituma, vabanema) лекташ <-ам>
soojendamisel eraldub lahusest ammoniaak ырыктымеке раствор гыч аммиак лектеш

eramaja <+maja maja maja m'ajja, maja[de maja[sid_&_maj/u 17 s> посна пӧрт, частный пӧрт, посна еҥын пӧрт

erand <erand erandi erandi[t -, erandi[te erande[id 2 s> исключений, поснаҥдыш, кораҥмаш
harv erand шуэн вашлиялтше исключений
erandi korras v erandina нимогай исключений лийшаш огыл
ei tohi olla mingeid erandeid нимогай исключенийым ышташ ок лий
erand kinnitab reeglit исключений правилым пеҥгыдемда
{kellele} erandit tegema исключенийым ышташ

ere <ere ereda ereda[t -, ereda[te ereda[id 2 adj> чолга, сынле, тулаҥше; (hele) йылгыжше; (värvikas) тӱрлӧ тӱсан
ere päikesepaiste чевер кече
pimestavalt ere lumi шинчам йымыктыше лум
ere välgusähvatus чолга волгенче
ere valgus lõikab silmi чолга волгыдо шинчам йымыкта
eredad värvid сынле тӱс-влак
ere puna tõusis näkku шӱргыначкатаже чеверген кайыш
sündmuste ere kirjeldus событийым сынлын сӱретлен пумаш
ere näide келшыше пример
ereda loomingulise omapäraga näitleja шке посна тӱсан мастарлыкан актёр
{mille} ere väljendus сылне ойсавыртыш
eredate piltidega ajakiri сынле сӱрет-влакан журнал

ergutama <erguta[ma erguta[da erguta[b erguta[tud 27 v> (reibastama) кынелташ <-ем>, помыжалтараш <-ем>, кумылаҥдаш <-ем>; (julgustama) чулымаҥдаш <-ем>, чоным пурташ <-ем>; (soodustama) кумылаҥдаш <-ем>, ылыжташ <-ем>; (virgutama, innustama) кумылаҥдаш <-ем>, чолгаҥдаш <-ем>
{keda} sõnadega ergutama шомак дене чулымаҥдаш
kange kohv ergutab пеҥгыде кофе сайын помыжалтара
kiitused ergutavad õpilast моктымаш тунемшым кумылаҥда
ainevahetust ergutama вещества вашталтмашым стимулироватлаш
{kelle} huvi ergutama оҥайдыкым ~интересым помыжалтараш
{keda} tööle ergutama пашалан кумылаҥдаш
otsustavale tegutsemisele ergutama решатлыше пашалан чолгадаш
hobust piitsaga ergutama имньым сола дене лупшалын писемдаш

ergutus <ergutus ergutuse ergutus[t ergutus[se, ergutus[te ergutus/i 11 s> (julgustus) кумылаҥдымаш, помыжалтарымаш; (soodustus) чулымаҥдымаш; (innustus) чолгаҥдымаш
ergutuste ja karistuste süsteem кумылаҥдыме да наказатлыме системе
{mida} ergutuseks ütlema кумылаҥдашлан каласаш
jõin ergutuseks musta kohvi сайракын помыжалташлан кофем йӱым

erinevalt <erinevalt adv> тӱрлӧ семын, семын; (erinedes) деч таҥастарымаште
üht ja sama nähtust erinevalt käsitama ик кончышымак тӱрлӧ семын умылтараш
erinevalt teistest õpetajatest моло туныктышо-влак дене таҥастарымаште

esialgne <+'algne 'algse 'algse[t -, 'algse[te 'algse[id 2 adj> (esmane, lähte-, alg-) тӱҥалтыш, негыз; (visandlik) ончыл, негызлык
sõna esialgne tähendus шомакын тӱҥалтыш ыҥже
esialgne hinnang тӱҥалтыш ак
esialgne bilanss maj тӱҥалтыш баланс
esialgne otsus ончыл решений
esialgsed andmed тӱҥалтыш данный-влак
esialgne projekt тӱҥалтыш проект
esialgne plaan тӱҥалтыш план
vanade tavade esialgne sisu тошто йӱла-влакын ончыл содержанийже
esialgsete arvestuste kohaselt ончыч шотлен лукмо почеш

esialgu <+'algu adv> ончыч, тӱҥалтыште
esialgu vaidles vastu, kuid pärast nõustus ончыч тудо торешланыш, вара келшыш
sellest ei tohi esialgu keegi teada тидын нерген але нигӧ палышаш огыл
esialgu oli raske, hiljem harjusin тӱҥалтыш жапыште йӧсӧ ыле, вара мый тунемым
panime su asjad esialgu siia тыйын вургеметым ме кызытеш тышан пыштышна

esik <esik esiku esiku[t -, esiku[te esiku[id 2 s>
1. (eesruum) пӧртончыл, прихожий
avar esik йоҥгыдо пӧртончыл
korteriesik, korteri esik пачер прихожий
vaguniesik, vaguni esik тамбур
riideid esikusse jätma вургемым прихожиеш кодаш
2. anat (sisekõrva, ninaõõne vm eesmine osa) аҥ, тӱҥалтыш
kõriesik кукшылогар аҥ
ninaesik нер аҥ
suuesik умша аҥ

esiteks <esiteks adv>
1. (algul, esialgu, esmalt) эн ончыч, ончыч, тӱҥалтыште
ta hakkas laulma, esiteks aralt, siis julgemini тудо мураш тӱҥале, ончыч аптыраненрак, вара вийыш пурыш
ta punastas nüüd veel rohkem kui esiteks тудо ончычсо деч утларак чеверген кайыш
2. (esimeseks) икымшылан, икымше, эн ончыч
esiteks ei ole mul selleks aega ja teiseks vajaksin puhkust икымшылан, мыйын тидлан жапем уке, да кокымшо, мылам каналташ кӱлеш

esmajoones <+joones adv>
1. (eriti, peamiselt) тӱҥжӧ
lapsele meeldivad esmajoones eredad värvid йоча эн тӱҥжӧ сынле тӱс-влакым йӧрата
2. (kõigepealt) эн тӱҥлан, тӱҥжӧ
see tuleb esmajoones välja selgitada эн тӱҥлан тидым пален налаш кӱлеш

esmajärguline <+järguline järgulise järgulis[t järgulis[se, järgulis[te järgulis/i 12 adj>
1. (esmane, esimeses järjekorras tehtav v arvestatav) эн тӱҥ
esmajärgulise tähtsusega küsimus эн тӱҥ йодыш
esmajärguline ülesanne эн тӱҥ задаче
2. (eriti hea, esimese järgu väärtusega) эн сай
esmajärguline kirjanik эн сай возышо
esmajärguline kaup эн сай тавар

esmalt <esmalt adv>
1. (algul) ончыч, тӱҥалтыште
esmalt kõneldi igapäevastest asjadest ончыч чылан кече еда паша нерген мутланышт
2. (kõigepealt) эн ончыч
see asi tuleb kõige esmalt korda ajada эн ончыч тиде паша дене чыла рашемдыман

esmane <esmane esmase esmas[t -, esmas[te esmase[id 10 adj> (esimene) икымше; (algne) тӱҥалтыш; (lähte-) негыз; (peamine, tähtsam) эн тӱҥ
esmased andmed тӱҥалтыш данный
esmased ülesanded эн тӱҥ задаче
esmane tingimus тӱҥалтыш условий
materjali esmane töötlus тӱҥалтыш материал обработко

essents <ess'ents essentsi ess'entsi ess'entsi, ess'entsi[de ess'entsi[sid_&_ess'ents/e 22 s>
1. keem (maitseainete kontsentreeritud lahus) эссенций
puuviljaessents сад-пакча емыж эссенций
äädikaessents уксус эссенций
2. piltl (olemus, tuum) ыҥ
küsimuse essents йодышын ыҥже

ette võtma тӱҥалаш <-ам>, пижаш <-ам>

faktiviga <+viga v'ea viga -, viga[de viga[sid_&_vig/u 18 s> фактический йоҥылыш, факт-влак коклаште йоҥылышым колтымаш, фактыште йоҥылыш

forsseerima <forss'eeri[ma forss'eeri[da forsseeri[b forsseeri[tud 28 v> (intensiivistama, kiirendama, üle pingutama, liialdama); sõj (võitlusega ületama v läbima) форсироватлаш <-ем>, вияҥдараш <-ем>, вияҥдаш <-ем>
jõge forsseerima sõj эҥерым форсироватлаш
häält forsseerima muus йӱкым форсироватлаш
mootorit forsseerima tehn двигательым форсироватлаш
tootmist forsseerima производствым вияҥдаш

frigiidne <frig'iidne frig'iidse frig'iidse[t -, frig'iidse[te frig'iidse[id 2 adj> фригидный, ӱдырамаш-пӧръеҥ кокла отношений деке йӱштӧ кумылан

haarama <h'aara[ma haara[ta h'aara[b haara[tud 29 v>
1. (kätte v kinni võtma) авалташ <-ем>, руалташ <-ем>; (klammerduma) пижаш <-ам>; (kahmama, kaasa võtma) налаш <-ам>, солалташ <-ем>; (ära napsama) руалтен налаш, шупшын налаш; (hammastega) овалташ <-ем>; (ümbert kinni) ӧндалаш <-ам>
koer haaras kondi пий лум овалтыш
ta haaras püssi тудо пычалым руалтыш
haarasin käest kinni мый кидшым руалтышым
haige haaras käega rinnust kinni черле еҥ шӱмжым руалтыш
ta haaras käterätiku ja läks ujuma тудо шӱргышовычшым солалтыш да йӱштылаш кайыш
haarasin vihma puhuks vihmavarju kaasa йӱр лиеш манын, мый зонтикым пеленем нальым
haarasime paremad kohad endale ме эн сай вер-влакым руалтышна
haaras võimu enda kätte тудо властьым шке кидышкыже руалтыш
haaras raamatu käest ära тудо книгам кид гыч руалтыш
haarasin tal käe alt kinni мый тудым кид йымач руалтышым
lained haarasid paadi толкын-влак пушым нӧлтальыч
haarasin jutuotsa enda kätte мый мутланымаште инициативым шке кидышкем нальым, мутланымашым шке кидышкем налынам
2. (oma valdusse v võimusesse võtma) авалташ <-ем>, авалаш <-ем>
leegid haarasid kogu maja тулйолкын уло пӧртым авалтыш
streik haaras kogu maa забастовко уло элым авалтыш
teda haaras hirm тудын чонжылан шуй чучо, тудо чотак лӱдӧ
mind haarasid kahtlused мыйым ӱшаныдымаш авалыш, мыланем ӱшаныдымын чучо
taati haaras viha шоҥго кочам шыде тул авалыш
3. (kütkestama, köitma) шӱмаҥдаш <-ем>, шӱмештараш <-ем>
töö haaras mind паша мыйым шӱмештарыш
olime haaratud sügismetsa ilust мемнам шыже чодыран моторлыкшо сымыстарен
haarav muusika ойыпло музык, ойыпло сем
haarav vaatepilt ойыпло сӱрет
4. sõj (vaenlase tiivast möödudes tagalasse tungima) маневрироватлаш <-ем>

hageja <hageja hageja hageja[t -, hageja[te hageja[id 1 s> jur истец (суд дене кычалаш искым пуышо еҥ)

haiglane <h'aiglane h'aiglase h'aiglas[t h'aiglas[se, h'aiglas[te h'aiglas/i_&_h'aiglase[id 12_&_10? adj> черле, туешке, туешкыше, туйо, мерчышан, тулыжго, лунчырий, уҥгырчык; (tavalisest kõrvalekalduv) черле
haiglane laps туешке йоча
haiglane olek туешкыше состояний, черле лийме
haiglane puna туешке чурий тӱс
haiglane väljanägemine v välimus туешке тӱс
haiglane enesearmastus утыж дене шкендым йӧратымаш
olin eile haiglane теҥгече ӱнарем уке ыле

haigur <h'aigur h'aigru h'aigru[t -, h'aigru[te h'aigru[id 2 s> (lind) чарлаҥге
hallhaigur zool Ardea cinerea чарлаҥге, мыгыльшу

haisema <h'aise[ma h'aise[da haise[b haise[tud 28 v> аҥгаш <-ем>, пыксаш <-ем>, ӱпшаш <-ем>
haisema hakkama v minema (1) аҥгаш тӱҥалаш, пыксаш тӱҥалаш; (2) piltl палыме лияш
siin haiseb küüslaugu järele тыште чеснок дене ӱпша
ta haiseb tubaka järele тудын деч тамак дене ӱпша
liha haiseb pisut шыл ӱпшалтеш

hajuma <haju[ma haju[da haju[b haju[tud 27 v> йоҥгемалташ <-ам>, шарлаш <-ем>, шаланаш <-ем>, шаланен пыташ <-ем>, ярымалташ <-ам>, вишкыдемаш <-ам>
udu hajus тӱтыра шаланен, тӱтыра шулен пытыш, тӱтыра вишкыдемын
lõunaks pilved hajusid кечываллан пыл чумырка-влак шаланен пытышт
suits hajus шикш йоҥгемалте, шикш шаланыш
kõik kahtlused on hajunud чыла ӱшаныдымаш шаланен пытыш
minu mure hajus мыйын ойгем шулен кайыш
ebameeldiv mulje hajus vähehaaval келшыдыме шижмаш эркын-эркын шаланен пытыш
rahvahulk hajus kiiresti еҥ тӱшка вашке шаланыш
ehitiste piirjooned hajusid ööpimeduses зданий-влакын формышт йӱд пычкемышыш шулен йомыч
piir nende nähtuste vahel on hajuv нине явлений-влак коклаште чек раш огыл
hajuvad kiired лазга кечыйол, шарлен кайыше кечыйол

hakatus <hakatus hakatuse hakatus[t hakatus[se, hakatus[te hakatus/i 11 s> (algus, alustus) тӱҥалтыш
sajandi hakatusel курым тӱҥалтыште
talve hakatusel теле тӱҥалтыште
hakatuseks võeti pits valget [viina] тӱҥалтышлан ик чарка ошым йӱыныт

hakk <h'akk haki h'akki h'akki, h'akki[de h'akki[sid_&_h'akk/e 22 s> zool (lind) Corvus monedula чаҥа

hakkama <h'akka[ma haka[ta h'akka[b haka[tud 29 v>
1. (ka impersonaalselt) (alustama) тӱҥалаш <-ам> (tekkima) лияш <-ям>
hakkas laulma мураш тӱҥалаш
keegi ei hakanud vastu vaidlema нигӧ торешланаш ыш тӱҥал
toast hakkas kostma laulu пӧлем гыч муро шокташ тӱҥалын
hakkab kahutama кылмыкташ тӱҥалын
hakkab valgeks minema волгалташ тӱҥалын
tal hakkas halb тудлан йӧсӧ лийын
pea hakkas valutama вуй коршташ тӱҥале
mul hakkas hirm мылам шучко лие
2. (mõjuma) ♦
raske töö hakkab tervisele неле паша тазалыкым начарешта
ootamine hakkab närvidele вучымаш нервым витара
hele valgus hakkab silmadele волгыдо тул шинчам йымыктара
vein hakkas pähe арака вуйыш пуэн
3. (teistele kanduma) кусаралташ <-ам>
ema ärevus hakkas lastessegi аван азапланымашыже йоча-влаклан кусаралтын
tema elurõõm hakkas minussegi тудын илышым йӧратымыже мыламат кусаралтын
4. (kinni võtma v haarama) кержалташ <-ам>
koer hakkas hammastega püksisäärde пий йолаш эҥырашыш кержалтын
leek hakkas kuiva puusse тул кукшо пуышко кержалтын
kala hakkas õnge кол эҥырыш логалын (кержалтын)
5. kõnek (sobima) келшаш <-ем>
roosa värv hakkab sulle ал тӱс тылат келша
see soeng mulle ei hakka тиде причёско мылам ок келше

halvenema <halvene[ma halvene[da halvene[b halvene[tud 27 v> начарешташ <-ам>, томамаш <-ам>, удамаш <-ам>, удаҥаш <-ам>, шӱкшемаш <-ам>, пужлаш <-ем>

harima <hari[ma hari[da hari[b hari[tud 27 v>
1. (maad) ачалаш <-ем>, тӧрлаташ <-ем>
maad harima мландым ачалаш, мландым курал-ӱдаш
sood hariti põldudeks купым пасуш тӧрлатеныт
haritud maa ачалыме мланде
2. (puhastama) эрыкташ <-ем>
harisin toa puhtaks пӧлемым эрыктенам
harige jalad puhtaks! йолдам эрыктыза!
3. (arendama, haridust andma) вияҥдаш <-ем>, тунемаш <-ам>
püüan ennast kirjanduse lugemisega harida шкенемым литературым лудын вияҥдаш тыршем
oma kirjanduslikku maitset harima шке литератур шинчымашым вияҥдаш
haritud inimene тунемше айдеме

hele <hele heleda heleda[t -, heleda[te heleda[id 2 adj>
1. (valgust kiirgav, valgusküllane, valkjas) волгыдо, сото; (ere, kirgas) чолга
hele päike волгыдо кече
hele valgus чолга тул
hele välgusähvatus кӱдырчын чолга волгалтмыже
heledad suveööd сото кеҥеж йӱд
heledad silmad волгыдо шинча
heledad juuksed ош ӱп
heledad lootused волгыдо ӱшан
puud põlesid heleda leegiga пу чолга тулойып дене йӱлен
2. (kõlav) оҥгыр, йоҥго
hele hääl оҥгыр йӱк
hele karje йоҥго кычкыралтыш
hele naer йҥго воштылтыш, йоҥго воштылмаш
heleda häälega tüdruk оҥгыр йӱкан ӱдыр
3. (tugev, jõuline) чот, пеҥгыде
jalga lõi hele valu йолым чот корштымаш перен
4. kõnek (tühja kõhu kohta) ♦
kõht v kere on hele шуженам

helisema <helise[ma helise[da helise[b helise[tud 27 v> мурыкташ <-ем>, шыргыкташ <-ем>; (kõlama) кыраш <-ем>; (helisema hakkama) йыҥгырташ <-ем>; (kõlama hakkama) мураш <-ем>, шокташ <-ем>
kuljused helisevad йыҥгыр шыргыкта
kirikukellad hakkasid helisema чаҥ кыраш тӱҥалын
telefon helises телефон йыҥгыртен
uksekell heliseb омсаш йыҥгыртат
äratuskell heliseb будильник кычкыра
mets helises linnulaulust чодыра кайык йӱк дене мурен
ta hääles helises nukrus тудын йӱкыштыже ойго шоктен
kõrvus heliseb tuttav viis пылшыште палыме йӱк шокта

helistama <helista[ma helista[da helista[b helista[tud 27 v> (helisema panema, telefoonima) йыҥгырташ <-ем>; (telefoonima) мурыкташ <-ем>
helistasin uksekella омсаш йыҥгыртенам
teadetebüroosse helistama справочный бюрош йыҥгырташ
kellukest helistama оҥгырвуй мурыкта
helista mulle tööle мылам пашашке йыҥгырте
helistage sellel numbril мылам тиде телефон дене йыҥгыртыза
helistasin läbi kõik tuttavad уло палыме-шамычлан йыҥгыртенам

higistama <higista[ma higista[da higista[b higista[tud 27 v> пӱжалташ <-ам>, пӱжвӱдаҥаш <-ам>; (vaeva nägema) пӱжвӱдаҥ кошташ <-ам>
jalad higistavad йол пӱжалтеш
mis sa higistad paksus mantlis мом тый шокшо пальтошто пӱжвӱдаҥ коштат
raske ülesande kallal higistama неле задаче ӱмбалне пӱжалташ
prilliklaasid higistavad очки пӱжалтеш

hiljutine <hiljutine hiljutise hiljutis[t hiljutis[se, hiljutis[te hiljutis/i 12 adj> шаҥгысе
hiljutine kõnelus шаҥгысе мутланымаш

hirnuma <h'irnu[ma h'irnu[da hirnu[b hirnu[tud 28 v> оҥырешлаш <-ем>

hoidma <h'oid[ma h'oid[a hoia[b h'oi[tud, h'oid[is h'oid[ke 34 v>
1. (millest-kellest kinni pidama, haardes pidama) кучаш <-ем>
raamatut käes hoidma книгам кидыште кучаш
mappi kaenlas hoidma папкым коҥылайымалне кучаш
last süles hoidma йочам пулвуйышто кучаш
2. (mingis kohas v seisundis v asendis olla laskma) кучаш <-ем>
ahelais hoidma шинчырыште кучаш
vahi all hoidma петырымаште кучаш
hirmul hoidma лӱдмаште кучаш
külmas hoidma йӱштыштӧ кучаш
majapidamist korras hoidma озанлыкым шотышто кучаш
last hoiti päev läbi toas йочам кече мучко пӧлемыште кученыт
hoidis käed taskus кидшым кӱсеныште кучен
puid hoitakse kuuris пум левашыште кучат
3. (säilitama, alal hoidma, säästlikult kasutama) аралаш <-ем>, аныклаш <-ем>
raha hoidma оксам аныклаш
tervist hoidma тазалыкым аралаш
oma asju hoidma шке арверым аралаш
toas oli pime, sest hoiti küünlaid пӧлемыште пычкемыш лийын, молан манаш гын сортам аныкленыт
4. (tõkestama, pidurdama, ebasoovitavat vältima) кучаш <-ем>
naeru hoidma воштылмым кучаш
ma ei suutnud pisaraid hoida шинчавӱдым кучен кертын омыл
sool hoiab toiduaineid riknemast шинчал кочкышым локтылалтме деч куча
5. (hoolitsema, järele valvama) ончаш <-ем>
last hoidma йочам ончаш
karja hoidma кӱтӱм ончаш, вольыкым эскераш
poiss jäi vanaema hoida рвезым коважлан ончаш коденыт
taat jäeti kodu hoidma кочам пӧртым ончаш коденыт
6. (poolehoiuga suhtuma) тургыжланаш <-ем>; (kiindunud olema) шӱмаҥаш <-ам>
hoidsin sind nagu oma last тыйым нергенет шке йочам семын тургыжланенам
nad hakkasid teineteist hoidma нуно икте-весе дек шӱмаҥыныт
7. (seisundi, asendi puhul) ♦
hoidke vasakule шола могырыш кучыза
käies hoidis ta vimma ошкылмыж годым сугырген
juuksed hoiavad lokki ӱп изиш пӱтырналтеш
8. (vältima) шекланаш <-ем>, ончаш <-ем>
hoia metsas ussi eest! чодыраште кишке деч шеклане!
hoia eest! шеклане!
hoia, et sa sellest kellelegi ei räägi! ончо, нигӧлан тидым ит ойло!