?! Küsitud kujul või valitud artikli osast otsitut ei leitud, kasutan laiendatud otsingut.
Leitud 13 artiklit
kahvel2, kahvli 'purjepuu' < kasks gaffel 'Gaffel'
- Esmamaining: Göseken 1660
- Vana kirjakeel: (Göseken 1660) kaffel(ken) '?Gaffel'
- Murded: `kahvel, `kahveli 'kahvelpurje ülaäärt hoidev puu' R Pha Pöi Hi Rid Hää Ris; `kahvõl Khn; `kahver Hlj Mus (EMS II: 535)
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1869: 205 kahwel, kahwli 'Gaffel (zum Aufziehen des grossen Segels)'; Wiedemann 1893: 186 kahwel, kahwli 'Gaffel (zum Aufziehen des grossen Segels)'; ÕS 1980: 223 kahvel 'kahvelpurje ülaäärt hoidev puu'; VL 2012 kahvel '(hol gaffel)';
- Saksa leksikonid: Lübben 1888 gaffel-schip 'navis rost so munita'; Schiller-Lübben gaffel 'große, hölzerne oder eiserne Gabel'; MND HW II: 1 gaffel(e), gafle, ○gefle, geffele 'große hölzerne oder eiserne Gabel, Kornforke, Fleischgabel; (Waage)Gabel, mit der man die Gewichte aus dem Kasten hebt'; gaffelschip 'navis rostro munita'; Niedersächsisches Gaffel, Geffel 'Gaffel, Segelstange; das gabelförmige Ende des Segelbaumes od. auch die Segelstange, bz. Raa, welche mit einem gabelförmigen Ausschnitt um den Mast liegt, um das Oberleik des Gaffelsegels zu tragen' (mnd. gaffel(e), gafle, gefle, geffele);
- Käsitlused: < kasks gaffel(e) 'Gaffel (zum Aufziehen des grossen Segels)' (EEW 1982: 655; SSA 1: 274); < asks gaffel 'am untern Ende gabelförmig gestaltetes Rundholz, das um den Mast in schräger Richtung drehbar zur Segelführung dient' (GMust 1948: 5, 44, 76); < hol gaffel 'purjepeel masti tagaküljel' (Mereleksikon 1996: 128); < asks gaffele 'hark; purjekahvel' ~ sks Gaffel 'purjekahvel' ~ rts gaffel 'kahvel (söömiseks); hark; purjekahvel' (EES 2012: 117)
- Läti keel: lt † gapelzẽģelis Gaffelsegel (Sehwers 1918: 147); gafele Stange, an welche der obere Rand des Gaffelsegels angebunden ist < nd. gaffel 'unten gegabelte schräge Stange oderhalb des großen Segels' (Sehwers 1953: 35);
- Sugulaskeeled: sm kahveli [1863] maston yläosasta haarautuva purjeenkiinnityspuu / Gaffel < rts gaffel (1691) ~ sks Gaffel, vrd hol gaffel (SSA 1: 274); lv gaffõl kahvel; gafele; gaffõl kahvelpuri; gafelpura (LELS 2012: 62); vdj gaaffali kahvel (laeval), kahvelpuri; гафель (VKS: 228)
klüüver, klüüvri 'kolmnurkne puri (fokist eespool)' < asks klüver, sks Klüver
- Murded: `kliiver 'kolnurkne eespuri' R Jäm Hi Rid Aud Hää Ris JõeK Ran; `liiver Kuu Hlj VNg Khk Mus Khn Hää Trv (EMS III: 322-323)
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1869: 346 klǖwer, klǖwri, klǖwre 'das innere der beiden Bogsprietsegel'; Wied 1869/1893: 346/313 klǖwer, klǖwri, klǖwre (lǖwer, klīwer) 'das innere der beiden Bogsprietsegel'; Wied 1869/1893: 344/311 klīwer, klīwri, klȋwre = klǖwer; ÕS 1980: 274 kliiver 'kolmnurkne puri laeva eesosas'; kliiverpoom 'laeva eesosast väljaulatuv ümmargune puu';
- Saksa leksikonid: Plattdeutsch: 115 Klüver, Klüwer 'dreieckiges Vorsegel'
- Käsitlused: < ? sks Klüver (EEW 1982: 866); < asks klüver 'Klüver' (‹ hol kluiver); < asks klüverbôm 'Klüverbaum' (GMust 1948: 38, 79); < asks kluverbom 'Klüverbaum' (Ariste 1972: 97); < hol kluiver 'kolmnurkne eespuri' (Mereleksikon 1996: 164); < asks klüver ~ sks Klüver (EES 2012: 165)
- Läti keel: lt klīveris Klüversegel < nd. klǖver 'das dreieckige Segel vorn an einem Schiffe' (Sehwers 1953: 51); lt klīvers (Kettunen 1938: 140; LELS 2012: 127);
- Sugulaskeeled: sm kliivari, klyyvari, (k)liiveri (1863) kolmiomainen keulapurje, viistopurje / Klüver < rts klyvare (‹ asks klüver, hol kluiver 'halkaisija') (SSA 1: 379); vdj kliiveri kliiver, kliiverpuri kliiveriboomi 'kliiverpoom'; kliiverifaala 'kliivrivall (köis või tross kliivri ülestõmbamiseks)'; kliiveriseili 'kliiverpuri'; kliiveriškotta 'kliivrisoot'; kliiverištaakki 'kliivristaag (kliiverpoomi ja masti ühendav vaier)'; kliiverivalli 'kliivrivall' (VKS: 439); lv klīvə̑r Klüver, zweites Vordersegel der Schiffe (Kettunen 1938: 140); klīvõr kliiver; klīvers (LELS 2012: 127)
käsper, käspri 'kirss' < kasks kersebere 'Kirsche'
- Esmamaining: Stahl 1637
- Vana kirjakeel: (Stahl 1637: 61) Karsberi marri 'kirsch'; (Gutslaff 1648: 221) Wissila Marri 'Kirsch'; (Göseken 1660: 454) Karsbeer marri 'kirsch'; (Helle 1732: 104) käsperi-marri 'die Kirsche'; (Helle 1732: 299) käspere pu 'Kirschenbaum'; (Hupel 1780: 169) käsperi marri r. 'die Kirsche'; käsperi pu r. 'Kirschbaum'; (Hupel 1818: 65) käsperi marri r. 'Kirsche'; käsperi pu r. 'Kirschbaum'; (Lunin 1853: 44) käsperi marri r. 'вишня'
- Murded: `käsper, -ri (-re) 'mari' Khn Hää; `kasperi (mari, puu) Hää VMr (EMS IV: 554); käsper, -i 'puu' Sa Hi Muh (Saareste IV: 544)
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1869: 277 käsper, käsperi '= kir´s'; käsperi-mari 'Kirsche'; Wiedemann 1893: 251 käsper, käsperi '= kir´s'; käsperi-mari 'Kirsche';
- Saksa leksikonid: Lübben 1888 kerse 'Kirsch'; kersbere, kars-, kasbere 'Kirsche'; MND HW II: 1 kersebere, kers-, karse-, kesse-, kasse-, kasper 'Kirsche, Frucht von Prunus cerasus'
- Käsitlused: < kasks kersebere (EEW 1982: 1148); < kasks kasbere, karsebere 'Kirsche' (Ariste 1963: 92); < kasks karse-, kersebere (Liin 1964: 62; Ariste 1972: 98); < kasks kerse-, karse-, (kas)bere 'Kirsche' (Haak 1976: 84)
- Läti keel: lt *ķezbẽre [1638 Keßbehres] Kirsche < mnd. kersebere 'Kirsche' (Sehwers 1918: 89, 149); šķẽrbẽres, šķẽrbẽles, škerbeles Kirschen < nd. kersebere (Sehwers 1953: 131); ķezbẽre < nd. kessebēre, käßbēr 'Kirsche' (Sehwers 1953: 64); ķezberis, ķezbere Kirschbeere < mnd. kersebēre 'Kirsche' (Jordan 1995: 72); šķērbēre Kirsche < mnd. kersebere (Jordan 1995: 101);
- Sugulaskeeled: sm kirsikka [1874; 1644 kirsperi] Kirsche < mrts kirse-, kyrse-, körsabær 'kirsikka' (‹ kasks kersebere) (SSA 1: 372); lv kež̄bir Kirschbaum < kasks kersebere (Kettunen 1938: 116)
latt, lati '(jäme) ritv' < kasks latte 'Latte'
- Esmamaining: Stahl 1637
- Vana kirjakeel: (Stahl 1637: 84) Lat, lattist 'Latte'; (Gutslaff 1648: 224) Rôde / Latte 'Latte'; (Göseken 1660: 291) latti 'Latte'; (Vestring 1720-1730: 110) Lat, -ti 'Eine Latte'; (Piibel 1739) Ja wiis latti selle maia teise külje laudadele; (Hupel 1780: 201) lat, latti r. 'die Latte'; (Hupel 1818: 116) lat, -ti r. d. 'die Latte'; (Lunin 1853: 85) lat, -ti r. d. 'лата, частоколь'
- Murded: lat´t, lat´i (lati) 'peenike puu' Sa L K I eL; lat´t, lati Hi; latt, latti R(ladi Kuu VNg) (EMS IV: 1000)
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1869: 510 lat´t´, lati 'Latte, Stange'; Wiedemann 1893: 462 lat´t´, lati 'Latte, Stange'; ÕS 1980: 357 latt 'ritv';
- Saksa leksikonid: Lübben 1888 latte 'Latte, tegula'; Schiller-Lübben latte 'Latte, tegula'; MND HW II: 1 latte 'Latte, Leiste, zugeschnittenes langes schmales Holzstück für verschiedene Bauzwecke'
- Käsitlused: < sks Latte, vrd kasks latte (EEW 1982: 1244); < kasks latte (Raun 1982: 71; Ariste 1963: 95; Liin 1964: 52; EES 2012: 229)
- Läti keel: lt † lata [1638 Latte] Latte < mnd. latte (Sehwers 1918: 90, 152); lt lakta, lata, late Latte (Sehwers 1953: 68); lata Latte, Dachlatte < mnd. latte (Jordan 1995: 74);
- Sugulaskeeled: vdj latti laudi (ritvadest või lattidest lagi); жердный настил (VKS: 584); lv lat̄´ Latte < sks (Kettunen 1938: 185); lv laţ latt, roovlatt; lata, latiņa (LELS 2012: 160)
meig, meiu 'kasepuu või -oksad (suvistepühiks)' < kasks mei, meige 'der Monat Mai'
- Esmamaining: Vestring 1720-1730
- Vana kirjakeel: (Gutslaff 1648: 226) Hack /o 'Mey'; (Göseken 1660: 496) Meykuh (mai) 'Mey (majus)'; (Vestring 1720-1730: 135) Meioot 'Meien, Bircken laub'; (Hupel 1780: 215) meiud (meiood P.) r. 'Mayen, Birkenlaub'
- Murded: mei, meiu Muh Hi Mar; meig, meiu Sa (EKI MK); `meiud (pl.) Kuu; meiukuu 'maikuu' S; meikuu Mär (EKI MK)
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1869: 656 mei, meiu 'Maie, Maibirke'; meiu-kū (O) 'Maimonat'; Wiedemann 1893: 593 mei, meiu 'Maie, Maibirke'; meiu-kū (O) 'Maimonat'; ÕS 1980: 414 meig 'murd. (pühadeks) tuppa toodud noorte lehtedega puu või oksad';
- Saksa leksikonid: Lübben 1888 mei, meig 'der Monat Mai; Frühling, fig. Blüte, Flor'; Pl. meige, meigen 'grüner Festzweig, Reis von Birken etc. zum Schmuck der Kirchen u. Häuser'; Schiller-Lübben mei, meig(e) 'der Monat Mai; Frühling, Blüte'; MND HW II: 1 mey, meye (meyg, *may) 'der Mai, der Monat; Frühling, Zeit der Blüte; Maienbusch, grüne Zweige von Birken zum Pfingstfest'
- Käsitlused: < kasks meje (EEW 1982: 1524); < kasks mei, meige (SKES: 339; Liin 1964: 43; Haak 1976: 85; EES 2012: 279)
- Läti keel: lt meĩja grüne Zweige, junge Birkenbäume < mnd. meige (Sehwers 1918: 33, 153); lt meĩja Maie < nd. mei 'ein grüner Birkenzweig, welcher im Frühling zur Ausschmückung der Häuser dient' (Sehwers 1953: 78);
- Sugulaskeeled: sm meiju [1850; Agr meijnlehdille] juhannuskoivu, koivunoksa / junge Birke als Schmuck zu Johanni, Birkengrün < rts maj 'lehvä, limo' (‹ kasks mei, meije 'lehvä, koivunoksa') (SSA 2: 156); lv meì̯, meì̯ə̑z Maie, Birke < kasks mei, meige (Kettunen 1938: 219)
poom, poomi 'puu' < kasks bôm 'Baum'
- Esmamaining: Göseken 1660
- Vana kirjakeel: (Gutslaff 1648: 207) Puh 'Baum'; (Göseken 1660: 570) Poom (rüsa suudmeava sulgev puu) 'Schutz Gatter (catharactæ)'; (Göseken 1660: 596) Rinna Poom (lõngapoom, kangastelgede osa) 'weber / windel Baum (liciatorium jugum)'; (Göseken 1660: 461) Lagbohm 'Schlag-Baum'; (Göseken 1660: 704) welboom (veskivõll) 'welle in der Mühlen'; (Vestring 1720-1730: 187) Poom 'der Hebebaum, höltzerne Stange'; (Helle 1732: 161) pomid 'höltzerne Stangen, Hebe-Bäume'; (Hupel 1780: 246) pomid r. 'hölzerne Stangen, Hebebäume'; (Hupel 1818: 190) poom, -i r. 'Hebebaum, Stange'; (Lunin 1853: 147) poom, -i r. 'рычагъ, шесть, задвижка, подъемъ, стягъ'
- Murded: puom, `puomi 'puu, latt; kangapakk' VNg Lüg Jõh; poom, poomi (-uo-) S L Ha Tür Koe VJg Trm Kod Plt; pu̬u̬m, poomi 'kangapakk; koormapuu' Hää Saa M TLä TMr Võn Krl Har Rõu Räp Lei (EKI MK; EMS VII: 680); puom, `puomi 'laeva purjepuu' R; poom, poomi Sa Hi Rid Mar Pä Ris (EKI MK; EMS VII: 680)
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1869: 941 pōm, pōmi 'Baum (Segelbaum, Webebaum, Hebebaum), Stange'; laṅk-pōm (d) 'Schlagbaum'; Wiedemann 1893: 853 pōm, pōma, pōmi 'Baum (Segelbaum, Webebaum, Hebebaum), Stange'; lah-pōm, laṅk-pōm (d) 'Schlagbaum'; ÕS 1980: 529 poom 'puu, pakk; puu, mille külge kinnitatakse purje alumine serv'; Mereleksikon 1996: 329 poom '(asks Boom)';
- Saksa leksikonid: Lübben 1888 bôm 'Baum, Stange; Schlagbaum, Lichtbaum, Hebebaum, Sattelbaum etc.'; Schiller-Lübben bôm 'Baum; Schlagbaum, Lichtbaum, Hebebaum'; MND HW I bôm 'Baum; Stammbaum; Grundbaum in der Mühle; Schlagbaum zu Lande und zu Wasser; Lichtbaum; Hebebaum, Zuberbaum, Tragbaum; Webebaum, Garn-, Kettbaum; Sattelbaum'
- Käsitlused: < kasks bôm 'Baum' (EEW 1982: 2139; Liin 1964: 51); < kasks bom (Raun 1982: 126); < kasks bôm 'Segelbaum, Stange' (GMust 1948: 36, 87); < asks bōm 'tõkkepuu; tulepuu; hoob' (EES 2012: 380); < asks bōm 'puu' (EKS 2019)
- Läti keel: lt buõmis Hebebaum, Weberbaum, eine dicke Stange < mnd. bōm (Sehwers 1918: 31, 45, 145); lt buõmis Hebebaum; Weberbaum; Stange, die über ein Heu- oder Getreidefuder gebunden wird < mnd. bōm 'Hebebaum, Webebaum, Stange' (Sehwers 1953: 21); buomis Hebebaum; dicke, runde Stange; Weberbaum < mnd. bôm (Jordan 1995: 58);
- Sugulaskeeled: sm puomi [1616 böömi, 1787 puomi] esteeksi, suluksi tms. asetettu poikkipuu, tanko; tukkilautan saartorengas; kangaspuiden toimitukki; purjeveneen mastoista ulkoneva vaakasuora puu; hevosen kiinnityspaalu / Schlagbaum; Kette von Sperrbäumen um das Floßholz; Kettbaum; Baum der Takelage; Balken zum Anbinden der Pferde < mrts bom 'sulku-, tukki-, purjepuomi; kangastukki, kanki, korento' (‹ kasks bōm 'puu, puomi, tanko') (SSA 2: 432; SKES: 647); sm puomi Schlagbaum; Kettbaum < asks bôm 'Baum, Stange' ~ rts bom 'Schlagbaum; Baum der Takelage' (Bentlin 2008: 162); is pōmi aluksen puomi; krj puomi tukkipuomi, kangaspuiden tukki < sm (SSA 2: 432); vdj boomi poom (purjelaeval või -paadil) (VKS: 167); lvS buomelje Baumöl; lv bùomə̑ĺ (SLW 2009: 52; Kettunen 1938: 32); lv pùo̯m Rüster, Ulme < ? kasks bôm 'Baum' (Kettunen 1938: 317; Raag 1987: 328); bōm poom; bomis (LELS 2012: 51)
porss, porsa 'taim (Myrica gale)' < kasks pors 'Porst', vrd Bsks Pors
- Esmamaining: Helle 1732
- Vana kirjakeel: (Vestring 1720-1730: 207) Karlod 'Porß'; (Helle 1732: 296) porsad 'Porst oder wild Roßmarin'; (Hupel 1780: 247) porsad r. 'Porst od. wild Roßmarin'
- Murded: porss, porsa 'Myrica gale' S LNg Mar Kse PJg Ris Trm Kod Hls; pors, porsa Var Mih; ports, portsa Vig (EKI MK; EMS VII: 699; Saareste III: 1138); porss, porsu 'soovõhk (Calla palustris)' Tõs PJg Saa Pst (EKI MK; EMS VII: 699)
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1869: 934, 935 pors, pl. porsad 'Porst'; ports, pl. portsud '= pors'; Wiedemann 1893: 848 pors, pl. porsad (ports) 'Porst'; ports, pl. portsud '= pors'; ÕS 1980: 530 porss 'lehtpõõsas ja -puu (Myrica)';
- Saksa leksikonid: Lübben 1888; Schiller-Lübben pors 'Pors, Myrtenheide'; MND HW II: 2 pors, pars, ○porse (porzse) 'Porsch, Gagel, Murica gale'; Hupel 1795: 176 Pors oder Porst oder Porsch, der 'wilder Rosmarin (Ledum palustre)'
- Käsitlused: < kasks pors (EEW 1982: 2150; Raun 1982: 126); < Erts pors 'sookail; porss' ~ Bsks Pors, Porst, Porsch 'sookail' ~ asks pors 'porss' (EES 2012: 382)
- Läti keel: lt † puraši Porst < mnd. pors (Sehwers 1918: 156); puors Gagel (myrica gale) < mnd. pors (Sehwers 1953: 97; Jordan 1995: 84);
- Sugulaskeeled: sm pursu (Ledum palustre) (Kettunen 1938: 310-311); lv pōrs̆sa, por̄s Gagelstrauch (Myrica gale); por̄`s, pōr`s, pōrtsaz, pōrs̆sə̑z Gagel (Myrica gale) < kasks pors (Kettunen 1938: 307, 310)
priit, priidi 'purje hoidev põikpuu või latt' < ? asks spriet, vrd rts sprit
- Esmamaining: Wiedemann 1893
- Murded: priit, priida 'purjepuu' Jäm Khk Tõs Khn Aud Hää; priit, priidu Khk; riit, riida Pöi Muh; riit, riidi Khk; preit, preidi Hi Rid (EKI MK; EMS VII: 749)
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1893: 877 prīt´, prīdi (M) 'schräge Stange am Bootsegel'; EÕS 1930: 825 priit 'laev. purjeritv (Spiet)'; priidipuri 'Sprietsegel'; ÕS 1980: 535 priit 'purje ülemist välisnurka ülalhoidev puu';
- Saksa leksikonid: Lübben 1888 sprêt 'Stange oder Baum, bes. eine Segelstange'; MND HW III sprêt 'eiserne, wohl gegabelte Stange; vom Mast ausgehende Segelstange, Spriet'
- Käsitlused: < kasks... (EEW 1982: 2173); < asks spriet 'Segelstange' (GMust 1948: 88)
- Sugulaskeeled: sm prii [1863] tanko, kolla veneen purjetta pingotetaan / Spriet < rts spri, sprit 'purje, joka levitetään sen poikki kulkevalla tangolla' (‹ hol spriet) (SSA 2: 410);
- Läti keel: lt sprĩtzẽģelis Segel in kleinen Booten (Sprietsegel) (Sehwers 1953: 118); lt šprite Stange, mit deren Hilfe man das Segel an den Mast befestigt < dt. Spriet 'am Maste befestigte Segelstange' (Sehwers 1953: 139); lt šprits (LELS 2012: 303);
- Sugulaskeeled: lv sprīt pirkel; šprits (LELS 2012: 303)
- Vt pukspriit
pöök, pöögi 'lehtpuu (Fagus sylvatica)' < kasks bö̂ke 'Buche' ~ rts bök Alamsaksa päritolus tekitab kahtlusi hiline esinemus kirjakeeles ning andmete puudumine murretes. Pole välistud soome kaudlaen.
- Vana kirjakeel: (Göseken 1660: 609) saxamah wachter puh (valgepöök) 'Hayn büche'; (Helle 1732: 299) saksama saar 'Buchbaum'
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1869: 1103 saksa-mā-sār´ 'Buche'; Wiedemann 1893: 999 saksa-mā-sār´ 'Buche'; EÕS 1930: 944 pöök 'bot. puu: Fagus (Buche)'; ÕS 1980 pöök = pöögipuu '(Fagus)';
- Saksa leksikonid: Lübben 1888; Schiller-Lübben boke 'Buche'; MND HW I bö̂ke 'Buche'
- Käsitlused: < kasks bôk 'Buche' (EEW 1982: 2335); < rts bök ~ kasks boke (Raun 1982: 136); < asks boke ~ rts bok, bök 'pöök' (EES 2012: 406)
- Sugulaskeeled: sm pyökki [Agr; 1580 böki] Fagus silvatica / Buche < rts böök, bök (SSA 2: 454); lv būg̀-boù̯m (Sal. vīksne) Buche, Buchenbaum < kasks bōk 'Buchecker' (Kettunen 1938: 33); lv būg-boum Buche (Raag 1987: 328); bukspū pöök; dižskābardis (LELS 2012: 50)
raa, raa 'masti rõhtpuu' < asks rā 'Rah, Rahe'
- Esmamaining: Wiedemann 1869
- Murded: raapuri, -`purje 'raa külge kinnitatud puri' Kuu Hlj; raapuri, -purju Khk Mus Emm (EKI MK); `raagapuri, -`purje Kuu VNg; raagpuri, -purju Rid Ran; `raaga`seili VNg Vai (EKI MK)
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1869: 995 āzi-pū 'Raa'; käila-āzi-pū 'Fockraa'; pära-mas´ti āzi-pū 'Kreuzraa'; pēle-jär´je āzi-pū 'Vormarsraa'; sūr´ āzi-pū 'grosse Raa'; Wiedemann 1893: 902 āzi-pū 'Raa'; käila-āzi-pū 'Fockraa'; pära-mas´ti āzi-pū 'Kreuzraa'; pēle-jär´je āzi-pū 'Vormarsraa'; sūr´ āzi-pū 'grosse Raa'; Wiedemann 1869: 1030 pur´je-rāg 'Segelstange, Raa'; Wiedemann 1893: 934 pur´je-rāg 'Segelstange, Raa'; ÕS 1980: 566 raa 'keskelt masti või tengi külge kinnitatud rõhtpuu'; Mereleksikon 1996: 353 raapuri '(hol razeil)'; VL 2012 raa '(hol ra)';
- Saksa leksikonid: Lübben 1888; Schiller-Lübben râ 'Rah, Segelstange'; MND HW II: 2 râ, râe 'Segelstange, Rah'
- Käsitlused: < sks Raa ~ rts... (EEW 1982: 2359); < kasks râ 'Rahe' (GMust 1948: 39, 89); < asks rā ~ sks Rah, Rahe '(purje)raa' (EES 2012: 410); < sks Rah, Rahe (EKS 2019)
- Läti keel: lt rãja Rahesegel < mnd. rā 'Segelstange' (Sehwers 1953: 98);
- Sugulaskeeled: sm raaka [1637 raka] maston vaakasuora osa; salko, riuku / Rahe; Stange, Rute < germ, vrd mrts raa 'aluksen raakapuu; salko, riuku' (SSA 3: 32); is rāka varsta; krj roaka riuku, salko, vapa; lehdetön puu; laiha (ihminen, eläin); Akrj ruag onkivapa, salko, seiväs; karvaton; vps rag lehdetön puu; vapa, seiväs; vdj rāka risu, hako; ee raag risu, lehdetön oksa; lv rɔ̄gǝz risu, varpu; risukko < germ, vrd mrts raa 'aluksen raakapuu; salko, riuku' (SSA 3: 32); sm raakapurje Rahsegel (Kettunen 1938: 344); lv rō̬i, rò̬i̯ Rahe (Kettunen 1938: 344); lv rǭj, rǭjo raa; rāja (LELS 2012: 273)
tahvel, tahvli 'kirjutamisalus (hrl klassis)' < kasks tafel, sks Tafel
- Esmamaining: Gutslaff 1648-56
- Vana kirjakeel: (Gutslaff 1648-56) Minna tahha Sinnulle kiwwitafelit anda ninck oppusset; (Göseken 1660: 297) Taffli 'Taffel'; (Göseken 1660: 442) kusta tawelcken 'löschtaffel, palimpsestus 'kustutatav tahvel''; (Helle 1732: 186) tawel on tüde wilto 'die Tafel ist in der Queere'; (Hupel 1780: 281) tawel H. 'die Tafel'; tawel on tüde wilto 'die Tafel ist in der Queere'; (Hupel 1818: 238) tahwel, -wli r. d. 'Tafel'; tahwli laud d. 'Schiefertafel'; (Lunin 1853: 187) tahwel, -wli 'таблица'; tahwli laud 'аспидная доска'
- Murded: `tahvel, `tahvli 'klassi-, laua-, ukse-, klaasi- vm tahvel' R S sporL Ris Juu Kos JMd Tür Koe Kad VJg I Plt KJn M TLä Kam San(tahvel); `tahvli V; `tahvel, `tahli Vll; `tahpel, `tahpli Mar (EKI MK)
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1869: 1226 tahwel, tahwli; tahwli, tahwli (d) 'Tafel'; Wiedemann 1893: 1110 tahwel, tahwli; tahwli, tahwli (d) (tāwel) 'Tafel'; ÕS 1980: 690 tahvel;
- Saksa leksikonid: Lübben 1888 taf(e)le, taffel 'Tafel, jede Platte; Glasscheibe, Gemälde, Schreibtafel, Schriftliches auf einer Tafel; Tisch, bes. Speisetisch'; Schiller-Lübben tafel, taffel 'Tafel, jede Platte; daher Glasscheibe (Altargemälde) u. a.'; MND HW III tāfele, tāfel, taffele, tāvel 'Stein-, Metall-, Holzplatte; Arbeits-, Verkaufs-, Versammlungs-, Speisetisch; Tafelbild, Anschlag-, Anschreibtafel, Schreibtafel'
- Käsitlused: < sks Tafel (EEW 1982: 3046); < kasks taffel (Raun 1982: 169); < kasks tafel, taffel (Liin 1964: 54; EES 2012: 509); < asks tafel 'laud, tahvel' (EKS 2019)
- Läti keel: lt tãpele Tafel < mnd. tafele 'Tafel' (Sehwers 1918: 162; Sehwers 1953: 142); tāpele Tafel < mnd. taf(e)le, tafel (Jordan 1995: 103);
- Sugulaskeeled: sm taulu [Agr] Tafel, Zielscheibe, Ziffernblatt; Gemälde < rts, vrd mrts tafla 'taulu, puu- t. kivilevy' (‹ kasks tafele ‹ it tavola) (SSA 3: 276; SKES: 1247); lv tō̬p̆piĺ Tafel < kasks tafele (Kettunen 1938: 430; Raag 1987: 328); tǭpiļ tahvel; tāfele (LELS 2012: 328)
tääv, täävi '(laevas)' < kasks steven, rts stäv
- Esmamaining: Wiedemann 1869
- Murded: tiev, `tievi 'tugev püstpuu laeva ees- ja tagaotsas' Jõe Kuu Hlj VNg(`tievi); tiev, tievi Kad; tääv, täävi (-eä-) Sa Hi Rid Mar Kse Han Var Tõs Hää; tääve Aud; tääb, tääbi Rid Mar; teav, teavi Muh; tävi Khn; steev, steevi Ris (EKI MK)
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1869: 1256 tǟw, tǟwi (P) 'Steven, Schiffsteven'; Wiedemann 1893: 1137 tǟw, tǟwi (P) 'Steven, Schiffsteven'; ÕS 1980 tääv 'laeva ninas või päras kiilust tekini ulatuv tugev puu või raud';
- Saksa leksikonid: Lübben 1888 steven 'Vorderbalken, Schnabel des Schiffes'; Schiller-Lübben steven 'Vordertheil, Schnabel des Schiffes' [steven ist ein starkes, krumm laufendes Holz, das auf dem vorsten (vorde-) oder hintersten (achtersteven) Ende des Kieles fast lothrecht ruht]; MND HW III ○steven 'vorderer Bauteil des Schiffes, Vordersteven'
- Käsitlused: < sm täävi (‹ rts stäv ‹ kasks steven) (EEW 1982: 3466); < germ, vrd kasks steven, rts stäv (Raun 1982: 189); < kasks steven 'Steven, Vordersteven' (GMust 1948: 21, 94); < hol steven 'post, tääv' (Mereleksikon 1996: 12); < asks steven 'laeva esiosa; tugev puu laeva otstes', rts stäv 'tääv' (EES 2012: 568); < asks steven, rts stäv (EKS 2019)
- Läti keel: lt tẽviņš Vorder- und Hintersteven am Schiffen < dt. Steven (Sehwers 1953: 142);
- Sugulaskeeled: sm tievi, täävi < rts stäv 'kaula' (SKES: 1286)
viik2, viigi 'viigipuu, -mari (Ficus carica)' < kasks vîge 'Feige'
- Esmamaining: Müller 1600-1606
- Vana kirjakeel: (Müller 1600-1606: 407) Eike ninda kudt üx Wina echk Vige Puh; (Müller 1600-1606: 184) Sem|prast solmsit næmat Fige|lecht üchte, ninck tegkisit heñesalle Schörti; (Müller 1600/2007: 152) se Inimñne oma hebbü sen Figelehe kaas woÿs kinni kattada (1. advent 1601); (Rossihnius 1632: 208) Ächk figi marjo neist ohokist; (Rossihnius 1632: 421) Kajeket se figi puh, ninck kihkede puide pähle; (Stahl HHb III 1638: 5) wallataket ∫e figi puh ninck keickede puide pehle 'Sehet an den Feygenbaum vnd alle Bäume'; (Stahl LS I 1641: 18) wallataket ∫e figi puh 'Sehet an den Feygenbaum'; (Gutslaff 1647-1657: 230) figit neihst ohhackeisist; (Gutslaff 1648: 265) neggi ütte Figipuh Teh wehren; Kui om se Figipuh seddamait errakoiwanut; (Göseken 1660: 285) wijhgi 'Feige'; (Göseken 1660: 708) wijhgi (viigimari) 'Feige'; wijhgi puh 'Feigen Baum'; (Vestring 1720-1730: 289) Wiig, -gi | Wigi marri 'Eine Feige'; (Helle 1732: 139) metswigipu 'der wilde Feigenbaum'; (Helle 1732: 207) wigi-pu 'der Feigen-Baum'; (Helle 1732: 208) wiig 'die Feige'; wigi-marri 'die Feige'; (Piibel 1739) Üks nisso ja odra ja wina ja wigi pude ja kranatiouna pude Ma; wata, seäl olli üks korw wigimarjo; (Hupel 1780: 312) wiig, -i (od. wigi marri) r. 'die Feige'; wiji marri; wiji pu d. 'die Feige; Feigenbaum'; (Hupel 1818: 285) wiig, -i r. d.; wiig, wiji d. 'Feige'; (Lunin 1853: 228) wiig, -i r. d.; wiig, wiji d. 'фига'; wiji marri 'винная ягода'; wiji pu 'смоковница'
- Murded: `viigi(leht, -mari, -puu) R; viigi(leht, -mari, -puu) Jäm Khk Muh Rei sporL sporKPõ Plt KJn M Puh San V (EKI MK)
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1869: 1524 wīg, wīi, wījä, wīji (d.); wīji-mari 'Feige'; wīgi-pū, wījä-pū (d) 'Feigenbaum'; Wiedemann 1893: 1376 wīg, wīi, wījä, wīji (d.); wīji-mari 'Feige'; wīgi-pū, wījä-pū (d) 'Feigenbaum'; ÕS 1980: 789 viik 'viigimari';
- Saksa leksikonid: Lübben 1888; Schiller-Lübben vige 'Feige'; MND HW I vîge 'Feige, getrocknete Feige'
- Käsitlused: < kasks... (EEW 1982: 3818); < kasks vige (Raun 1982: 203; Ariste 1963: 109; Liin 1964: 62; Ariste 1972: 94); < asks vīge 'viigimari' (EES 2012: 602)
- Läti keel: lt vĩģe [1587 Vyge oges] Feige < mnd. vīge (Sehwers 1918: 49, 82, 164); vīģe Feige < mnd. vîge 'Feige' (Jordan 1995: 109);
- Sugulaskeeled: sm viikuna [Agr fikuna] Ficus carica / Feige < rts, vrd mrts fikon (‹ kasks vīge 'viikuna') (SSA 3: 440); lv vīɢ, vīk-pū, vīgə̑-pū Feige < kasks vige (Kettunen 1938: 492); lv vīgõdpū viigipuu; vīģeskoks; vīgõmǭŗa viigimari; vīģe; vīgõz viik; vīģe (LELS 2012: 364)