?! Küsitud kujul või valitud artikli osast otsitut ei leitud, kasutan laiendatud otsingut.
Leitud 16 artiklit
aamen, aameni 'kinnitussõna palve või jutluse lõpul' < lad amen, kasks âmen 'Amen'
- Esmamaining: Kullamaa käsikiri 1524
- Vana kirjakeel: (Kullamaa käsikiri 1524, Koell 1535, ‹ EKVTS 1997: 60, 99) Amen; (Müller 1600-1606: 31) Amen; (Müller 1600/2007: 80) Amen (18.12.1600); (Rossihnius 1632: 38) Amen; (Stahl HHb I 1632: 4) Amen; (Gutslaff 1647-1657: 229) amen
- Murded: `aamen R(`aameni Lüg); `aamen Sa K(`oa- Juu Kos); `aamen M T; `uamen I; `aamõn´ V (EKI MK); `aamen Muh Phl Vig Pä (Regilaul 2003-2016)
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1869: 67 āmen, āmne 'Amen'; Wiedemann 1893: 60 āmen, āmne 'Amen'; ÕS 1980: 21 aamen;
- Saksa leksikonid: MND HW I āmen 'Schluß des Gebetes, eines frommen Wunsches';
- Käsitlused: < sks Amen ~ kasks âmen (EEW 1982: 3); < kasks amen (Raun 1982: 1); < lad āmēn 'aamen' (EKS 2019)
- Läti keel: lt āmen (LELS 2012: 30);
- Sugulaskeeled: sm aamen [Agr] rukouksen, saarnan tms. lopetussana / amen < rts, sks, lad amen, kr amén (‹ heebrea āmēn 'tõsi, todella, totisesti') (SSA 1: 46); vdj aamin, amin aamen (VKS: 97); lv āmen aamen; āmen (LELS 2012: 30)
haak, haagi 'konks (kinnise osana)' < kasks hāke 'Haken'
- Esmamaining: Gutslaff 1648-56
- Vana kirjakeel: (Gutslaff 1648-56) temma hahkit, temma lawwat, temma tabbatelget, temma tulpat; (Gutslaff 1648-1656) Nink peat sedda Ettepandawat Täkki Haakidega kinnipanema; (Göseken 1660: 287) Haaki 'Hake'; (Göseken 1660: 334) haaki 'hake (am kleide)'; haak 'Hake am Kessel'; (Göseken 1660: 670) tulli Haacki (ahjuroop) 'Fewers Hacke'; (Göseken 1660: 591) Raudhaki 'klammer'; (Helle 1732: 306) [voki] lühte hakid 'die Haken an den Flügeln'; (Hupel 1780: 149) haak, -i r. 'ein Haken, Heft'; (Hupel 1818: 35) haak, -i r. 'ein Haken, Heft'; (Lunin 1853: 21) haak, -i r. d.; haak, -i r. d. 'крюкъ, рукоятка, крючекъ'
- Murded: aak ~ oak ~ (v)uak eP; aaḱ M T; haaḱ V (EMS I: 47); `aaki R(`haaki Kuu)
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1869: 66 hāk, hāgi 'Haken'; Wiedemann 1893: 60 hāk, hāgi 'Haken'; ÕS 1980: 144 haak;
- Saksa leksikonid: MND HW II: 1 hāke 'Haken, eiserne große, kleine Haken zu verschiedenen Zwecken'
- Käsitlused: < kasks... (EEW 1982: 238); < kasks hake (Liin 1964: 51; Raun 1982: 9; EKS 2019); < sks Haken 'haak, konks; haak, poksilöök; adramaa', asks hake 'haak, konks' (EES 2012: 64)
- Läti keel: lt ãķis [1638 Ahki] Haken < kasks hāke (Sehwers 1918: 61, 82, 141); āķis Haken < mnd. hāke (Sehwers 1953: 5; Jordan 1995: 53);
- Sugulaskeeled: sm haka, hakanen [1637] väkä, koukku; haka; keksi, puoshaka / Haken < rts hake (SSA 1: 130); is haaɢiᴅ pl (Kan) (voki) lüht (Laanest 1997: 28); vdj gaakki haak (pelitoes); гак (железный крюк на судне) (VKS: 228); vdj haakki haak, konks; õngekonks; ahing; voki lüht; крюк, крючок; острога; дуга веретена (VKS: 242); lv ō̬i`k, ò̬i̯`k, å̀i̯`k Öse am Haken < kasks hake (Kettunen 1938: 267); lv ǭik haak; āķis, krampis (LELS 2012: 216)
- Vt haakima
haakima, haagin 'haagiga kinnitama, haaki panema' < kasks hâken 'haken', ee haak
- Esmamaining: Wiedemann 1869
- Murded: `aakima VNg Khk Hää (EMS I: 48)
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1869: 67 hākima, hāgin 'haken, einhaken'; Wiedemann 1893: 60 hākima, hāgin 'haken, einhaken'; ÕS 1980: 144 haakima;
- Saksa leksikonid: MND HW II: 1 hâken 'mittels eines Hakens greifen, einhaken, festhaken'
- Käsitlused: < ee haak ~ kasks hâken, vrd sks haken (EEW 1982: 238); < sks, asks haken (EES 2012: 64)
- Läti keel: lt āķêt haken < mnd. hāken (Sehwers 1953: 5); lt āķēt haken, häkeln < mnd. hâken 'einhaken, festhaken' (Jordan 1995: 53);
- Sugulaskeeled: vdj haakkia kala püüda (västraga, õngega); ловить рыбу (острогой, крючком) (VKS: 242); lv ǭik je'ddõ pānda haaki panna, aizkrampēt (LELS 2012: 216)
- Vt haak
haan, haani '(puust) kraan, tapp' < kasks hāne 'Hahn', sks Hahn
- Esmamaining: Göseken 1660
- Vana kirjakeel: (Göseken 1660: 334) hahni 'Hahn'; (Hupel 1780: 135, 149) aan, -i d. 'der Hahn am Faß'; haan, -i r., d. 'der Hahn am Faß'; (Hupel 1818: 15, 35) aan, -i r. d. '(Faß- oder Kessel-) Hahn'; haan, -i r., d. 'Hahn (am Faße)'
- Murded: aan '(puu)kraan' R Hi; aen Sa Ris; aan´ L K(oan´ Juu HJn, uan´ Kod Plt, vuan´ Juu JMd Koe); aan´ M T; haan´ V (EMS I: 53); haam 'puukraan; haan' Se Lut (EMS I: 51)
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1869: 68 hān´, hāni 'Hahn (an Fässern und Gewehren)'; Wiedemann 1893: 61 hān´, hāni 'Hahn (an Fässern und Gewehren)'; ÕS 1980: 145 haan '(ankru, astja) naga';
- Saksa leksikonid: Lübben 1888 hane 'der Hahn am Fasse'; Schiller-Lübben hane 'der Hahn am Faße'; MND HW II: 1 hāne, hāneken 'Hahn aus Holz oder Metall, als Verschluß eines Faßes, einer Leitung, Wasserleitung'
- Käsitlused: < sks Hahn (EEW 1982: 241); < kasks hāne 'Hahn aus Holz oder Metall' (Liin 1964: 53); < sks Hahn, vrd vasks hano, vüsks hano (SSA 1: 137)
- Läti keel: lt aņ̃ķens, aņ̃ķins, ãņķins Hähnchen (am Fasse) < mnd. haneken (Sehwers 1918: 22, 82, 141);
- Sugulaskeeled: sm hana (tynnyrin, pyssyn) [1637] Zapfhahn, Hahn der Schußwaffe; is hana separaattorin hana; pyssyn hana; krj hana pyssyn hana < rts hane 'koiras, kukko; pyssyn hana'; lv ɔ̄ń ruukun nokka < sks Hahn 'kukko' (SSA 1: 137); lv ō̬ń Schnabel des Kruges < sks (Kettunen 1938: 267)
hing, hinge 'akende-uste kinnitusosa' < kasks henge 'Hänge'
- Esmamaining: Göseken 1660
- Vana kirjakeel: (Gutslaff 1648: 218) Wango 'Henge'; (Göseken 1660: 287) hingit 'Hengen an einer Thür'; (Vestring 1720-1730: 268) Ukse Ingid 'Die Thür Hengen'; (Helle 1732: 172) saggarad 'Hölzerne Hängen'; (Helle 1732: 196) ukse ingid 'die Hengen'; (Hupel 1780: 154, 529) henke d. 'die Thürhenge'; ing, -e r. 'die eiserne Thürhenge'; (Hupel 1818: 43) ing, -i ~ -e r. 'eiserne Thürhenge'
- Murded: ing '(ukse, akna) kinnitusosa' eP; (h)in´g V; `(h)inged R; eng Pä; enge M; en´ge T (EMS I: 1001)
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1869: 136 hiṅg, hiṅṅi, hiṅṅe 'Hänge, Thürhänge'; tǖri hiṅṅid 'die Ringe, in welchen das Steuer mit seinen Haken hängt'; Wiedemann 1893: 124 hiṅg, hiṅṅi, hiṅṅe 'Hänge, Thürhänge'; tǖri hiṅṅid 'die Ringe, in welchen das Steuer mit seinen Haken hängt'; ÕS 1980: 161 hing '(näit. uksel)';
- Saksa leksikonid: MND HW II: 1 henge (meist Pl.) 'Aufhänger, eiserne Öse, Haken, Türangel, Henkel'; henk 'Aufhänger, Öse'
- Käsitlused: < kasks henge (henk) 'Hänge' (EEW 1982: 356); < kasks henge (Raun 1982: 13; Liin 1964: 52; EES 2012: 76; EKS 2019)
- Läti keel: lt eņ̃ģe [1638 Enghes] Hänge < mnd. henge (Sehwers 1918: 87, 147); lt eņ̃ģe, eņģis Türhänge < nd. häng, hänge 'der Haken, worin die Tür hängt, Türangel' (Sehwers 1953: 32);
- Sugulaskeeled: lv eŋ̄G Angel (der Tür) < kasks henge (Kettunen 1938: 46); lv eng hing (kinnitusosa); eņģe (LELS 2012: 59)
kekk, keki 'alp, kerglane' < kasks geck
- Esmamaining: Müller 1600-1606
- Vana kirjakeel: (Müller 1600-1606: 135) Inimeste keckide Sædtuße wasta (= narride); mitte üx Kecki|mængk; (Müller 1600/2007: 394) Moñikat omat muhdsarnast keckÿ mængku mottelnuth (20.07.1604) 'narrust'; (Rossihnius 1632: 111) Ken enge ütleb, sinna jeck Ächk nahr, se om selle pörkotullele wölgo; SEst teye sallite hähl mehlel needh jeckit ninck nahrit; (Stahl 1637: 94) Geck 'Narr'; (Gutslaff 1648-56) Kas peas Abner kui ütz jeck errakohlnu ollema?; (Stahl HHb III 1638: 65) O teije Geckit 'O jhr Thoren'; (Göseken 1660: 287) Keck, Jeck 'Geck'; (Göseken 1660: 369) Jeck 'Stocknarr'; (Göseken 1660: 400) keck 'thor'; keckistus 'thorheit'; keck 'Narr'; Keck (fanaatik) 'schwärmer'; (Göseken 1660: 507) Moisa keck (mõisa-, õuenarr) 'hoff Narr'; (Göseken 1660: 400) keckima 'Närren (einen Mensch)'
- Murded: kekk (kek´k), keki 'alp; eputis' Sa L Juu Kod VlPõ Ran Krl Lei Lut (EMS II: 964)
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1869: 287 kekk, keki 'Geck, Narr; schmuck, ausgeputzt'; Wiedemann 1893: 260 kekk, keki 'Geck, Narr; schmuck, ausgeputzt'; ÕS 1980: 254 kekk 'alp, edev';
- Saksa leksikonid: Schiller-Lübben geck 'thöricht, närrisch; Thor, Narr'; MND HW II: 1 gek, jek (-ck-) 'verdreht, töricht, närrisch, toll, wahnsinnig, wild'; gek, jek, (-ck-) 'Toll, Narr, Wahnsinniger'
- Käsitlused: < kasks geck, sks geck (EEW 1982: 765); < kasks Geck 'Narr' (Raun 1982: 35); < kasks geck (Ariste 1963: 92; Liin 1964: 59; Ariste 1972: 93; EES 2012: 142)
- Läti keel: lt ģeķis (1587 Jeckis) Geck < mnd. geck (Sehwers 1918: 80, 147); lt jeķis [1587 Jeckis] Geck, Tor, Narr < (Statt Geck kommt im 16. bis 18. Jh. nordd. Jeck auf, welche Form auch ins Lettische übergegangen ist (Sehwers 1953: 43); ģeķis Geck, Tor, Narr; Spötter < mnd. gek (Jordan 1995: 63);
- Sugulaskeeled: lv gek̄, pl. gek̆kìD Narr < kasks geck (Kettunen 1938: 56)
klaar, klaari 'selge' < kasks klâr, sks klar
- Esmamaining: Lithander 1781
- Vana kirjakeel: (Gutslaff 1648: 222) selg /e 'klar'; (Vestring 1720-1730: 83) Klaarkattel '- -'; (Lithander 1781: 552) kalla keik, mis klaar on, peält ärra
- Murded: klaar (-r´-) 'selge, läbipaistev; korda seatud' Sa Hi L K I T V; `klaari R; laar (-r´-) Sa L VlPõ M (EMS III: 304)
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1869: 342, 520 klār´, klāri 'klar, rein, fertig'; lār´, lāri '= klār´'; Wiedemann 1893: 309 klār´, klāri (lār´) 'klar, rein, liquid, nüchtern, fertig, in Ordnung'; klār olema 'fertig sein'; aṅkur on umb-klāris 'der Anker ist nicht klar (wenn das Tau sich um die Docke geschlungen hat)'; ÕS 1980: 272 klaar 'kõnek. selge, läbipaistev; arusaadav; korras, valmis olev';
- Saksa leksikonid: Lübben 1888 klâr 'klar, hell, strahlend'; 'fertig, bereit'; 'rein, bloss, pur'; klâr maken 'etwas ins reine, in ordnung bringen' = klaren; MND HW II: 1 klâr, klâre(e) 'hell, strahlend, leuchtend';
- Käsitlused: < sks klar ~ kasks klar (EEW 1982: 861); < sks klar (SKES: 203); < kasks klâr (Raun 1982: 42); < asks klar 'klar' mere-klaar 'seeklar' (in vorschriftsmässigem, ordnungsgemässem Zustand befindlich) ‹ lat. clarus (GMust 1948: 78); < asks klār ~ sks klar (EES 2012: 164)
- Läti keel: lt *klãrs klar < mnd. klār (Sehwers 1918: 150; Sehwers 1953: 50);
- Sugulaskeeled: sm klaari (1638) kirkas, selkeä, selvä / klar, deutlich < rts klar 'kirkas, selkeä' (‹ kasks klar); is klāri < ? ee klaar 'selkeä, kirkas' (SSA 1: 378); vdj laari klaar, puhas, selge; ясный, чистый (VKS: 557); lv klå̄rə̑m Klarheit, Lauterkeit; klō̬r klar < kasks klār (Kettunen 1938: 140); lv klǭr klaar, selge; skaidrs, klārs (LELS 2012: 127)
- Vt klaarima
klaas, klaasi < kasks glas 'Glas'
- Esmamaining: Müller 1600-1606
- Vana kirjakeel: (Müller 1600-1606: 38) lebbÿ v̈hhe Glase Ackna; (Müller 1600-1606: 143) nÿ selgket kuÿ üx Vws Glaβ|acken; (Müller 1600/2007: 442) kuÿ v̈x Vws Glaßacken 14.09.1604); (Rossihnius 1632: 149) tey temma ütte klasi Salwi kahn, ninck astis taggasi temma jaljude mannu; (Rossihnius 1632: 149) sel olli ütz klasick, ilma|seggematta ninck illusa weh kahn; (Stahl 1637: 65) klahs, klahsist 'Glas'; klahsacken, klahsacknast 'Glasfen∫ter'; (Stahl HHb II 1637: 12) Kudt ∫e pehwlick pai∫tap lebbi öhe kla∫i 'Als die Sonne durch∫cheine das Glaß'; (Gutslaff 1648: 216) Klâsick 'Glaß'; (Göseken 1660: 287) Laas, -i 'Glaß'; (Göseken 1660: 418) Laasi 'Glas'; laas ackn 'Fenster'; (Vestring 1720-1730: 83, 103) Klaas, -si 'Das Glas'; Laas, -si 'Das Glaß'; (Helle 1732: 115, 322) klaas 'das Glaß'; (Hupel 1766: 4) jo igga homiko … ühe weikse klasiga sest winast; (Hupel 1780: 183, 197) klaas, -i r., d. 'Glas'; laas, -i (klaas) r., d. 'das Glas'; (Arvelius 1782: 99) selle klaasi läbbi; (Hupel 1818: 88, 110, 111) klaas, -i r. d. 'Glas'; laas, -i r. d. 'Glas'; laes, lasi Ob. 'das Glas'; (Lunin 1853: 62, 80) klaas, -i r. d. 'стекло, стаканъ, рюмка'; laas, -i r. d. 'стекло'
- Murded: klaas (-s´-) Hi L K(-oa-, -ua-); klaas (-s´-) I T V; `klaasi R; laas (-s´-) Sa L VlPõ M San Urv Har (EMS III: 306-307)
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1869: 343, 521 klāz´, klāzi 'Glas'; lāz´, lāzi '= klāz´'; Wiedemann 1893: 309 klāz´, klāzi (lāz´) 'Glas'; ÕS 1980: 272 klaas;
- Saksa leksikonid: Schiller-Lübben glas 'Glas'; MND HW II: 1 glas, Pl. glāse, glēse 'Glas; Glas zu Fenstern; Glasgefäß; Uringlas des Arztes; Sanduhr, Stundenglas'
- Käsitlused: < vrd sks Glas (EEW 1982: 861); < kasks glas (Ariste 1963: 92-93; Liin 1964: 52; Ariste 1972: 95; Raun 1982: 42; SSA 2: 49; EES 2012: 164)
- Läti keel: lt glãze [1638 Ghla∫e] Glas < mnd. glas, pl. glāse (Sehwers 1918: 60, 87, 148; Sehwers 1953: 36); glāze, glāza, glāzs Glas; Trinkglas < mnd. glas (Jordan 1995: 62);
- Sugulaskeeled: sm lasi [Agr clasi] Glas; Fenster < mrts glas 'lasi' (‹ kasks glas); is klasi; krj (k)lasi; vdj klasi < sm (SSA 2: 49); sm lasi Glas; Fenster < asks glas ~ rts glas (Bentlin 2008: 135); is lazi (Len, Kan) klaas (Laanest 1997: 97); vdj klazi klaas; стекло (VKS: 437); lvS glās ~ glāos ~ gla°s ~ glās´ Glas (SLW 2009: 57); lv glǭz Glas < kasks glas (Kettunen 1938: 59); glǭz klaas (materjal); stikls; tējglǭz teeklaas; tējas glāze (LELS 2012: 63)
klamp, klambi 'haak, konks, kinnitus' < asks klamp ~ kasks klampe 'Ruderpflock'
- Murded: klamp 'kinnitus laevaahtris; aerutull' Kuu Jäm Käi Hää; `klampi VNg; lamp Tõs Hää (EMS III: 311)
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1869: 342 klamp, klambi 'Ruderpflock'; Wiedemann 1893: 308 klamp, klambi 'Ruderpflock';
- Saksa leksikonid: Lübben 1888 klampe 'Haken, Spange'; MND HW II: 1 klampe 'Klammer, Haken, Verbindungsstück';
- Käsitlused: < asks klampe 'palikka' (SSA 1: 378)
- Läti keel: lt kla͠mpa, pl. klampas in den Bord des Bootes eingefrießte Holzstücke, in welchen die Dollen stecken < nd. klamp 'ein in den Bord eingefügter Eichenklotz, woran sie Schoten beim Segeln befestigt werden' (Sehwers 1953: 48-49); klampa, klampis am Rande des Bootes befestigtes Holz, in dem die Dollen ruhen; Stück; „ein gewisser Teil vom Türschloß“ < mnd. klampe 'Klammer, Haken, Verbindungsstück' (Jordan 1995: 66);
- Sugulaskeeled: sm klamppu [1874] puukapula, palikka / Stock, Klotz < rts klamp, klampa (‹ asks klampe) (SSA 1: 378); lv klam̄p´ Klampe (Schifferausdruck) (= klamber´) (Kettunen 1938: 138)
- Vrd tull
kramp1, krambi 'riiv' < kasks krampe, Bsks Krampe
- Esmamaining: Göseken 1660
- Vana kirjakeel: (Göseken 1660: 591) Raud Rampi (sulgemisvahend) 'Eiserne krampffe'; (Helle 1732: 148) obbadus 'die Krampe'; (Hupel 1780: 190, 254) kramp, -i r., d. 'die Krampe'; ramp, rambi d. 'die Krampe'; (Hupel 1818: 100) kramp, -i r. d. 'Krampe, Kettel; Klamber'; (Lunin 1853: 72) kramp, -i r. d. 'пробой, скоба, щеколда'
- Murded: kramp, krambi 'riiv' Lä Ha Pee Sim I Plt San Har; kramp, `krambi R; kram´p, kram´bi T V; ramp (ram´p), rambi Sa Muh L M; ram´p, ram´bi Rõn San V (EMS III: 804)
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1869: 422, 1021 kramp, krambi 'Krampe'; ramp, rambi '= kramp'; Wiedemann 1893: 383 kramp, krambi (ramp) 'Krampe'; EÕS 1925: 275 kramp 'tehn. (Krampe, Kettel)'; ÕS 1980: 307 kramp '(sulgemisvahend)';
- Saksa leksikonid: Lübben 1888 krampe 'Krampe, Haken'; MND HW II: 1 krampe, kramme 'zweiseitiger Haken, Krampe, Klammer in die der Türriegel oder Fensterriegel faßt'; Hupel 1795: 125 Krampe 'das längliche Eisen mit einem runden und einem länglichen Loche, vermitutelt dessen man die Thür mit einem Vorhängeschloß verwahren kan.'
- Käsitlused: < kasks krampe ~ sks Krampe (EEW 1982: 978); < kasks krampe ~ Bsks Krampe (Raun 1982: 50); < kasks krampe (Liin 1964: 52; SSA 1: 416)
- Läti keel: lt *kra͠mpis [1638 Krampis] Krampe < mnd. krampe (Sehwers 1918: 90, 151); kra͠mpis Krampe < nd. krampe (Sehwers 1953: 57); krampis Schließhaken; haken- resp. krampenartig gekrümmerter Finger < mnd. krampe 'zweiseitiger Krampe, Haken' (Jordan 1995: 68);
- Sugulaskeeled: sm kramppi, ramppi [1860] oven säppi, haka, oven tai sirpin kädensija / Türangel, Krampe, Tür- oder Sichelgriff < rts krampa, krampe, kramp 'sinkilä, aspi, eräänl. puuluistin'; vdj kramppi säppi < ee; lv krämp haka < kasks (SSA 1: 416); is ramppi (Hev) kramp (Laanest 1997: 164); vdj kramppi kramp, link, käepide; *дверная) скоба, ручка (VKS: 483); lv kräm̄`p Schliesshaken, Krampe < kasks krampe; kräm̄ptə̑ haken (Kettunen 1938: 158); lv krämp haak, kramp; krampis, āķis; krämptõ krampida, haaki panna; aizkrampēt (LELS 2012: 139)
lüht2, lühi 'voki osa' < kasks vlucht 'Flug, Flügel'
- Esmamaining: Hupel 1780
- Vana kirjakeel: (Hupel 1780: 210) lühte hakid r. 'die Haken in den Flügeln der Spule'; (Hupel 1818: 185) plüht, plühhi Pp. 'Spulen-Flügel am Spinnrade'
- Murded: lüht, lühi 'voki osa' R(lühü Jõh, lüht, `lühti VNg Vai); lüht (lüh´t), lühi L K I M TMr Võn; lühi IisR Rid Rak (EMS V: 797)
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1869: 617 lüht, lühi (plüht) 'Spulenflügel (am Spinnrocken)'; Wiedemann 1893: 557 lüht, lühi (plüht, luht) 'Spulenflügel (am Spinnrocken)';
- Saksa leksikonid: MND HW I vlucht 'Flug, Fliehen der Vögel, Flugbild; fliegendes Getier, Geflügel; Flügel, Fittich'
- Käsitlused: < kasks vlucht 'siipi' (SSA 2: 117); < rts flyht 'voki osa' ~ asks vlucht 'lend; tiib; lendav' (EES 2012: 266)
- Sugulaskeeled: sm lyhty, lyhti (1787) siivenmuotoinen rukin osa / Flügel der Spindel am Spinnrad; is lüht́ü < rts flykt, flyht, flikt (SSA 2: 117); vdj lühti lüht (vokil); гребень веретена (VKS: 673)
mali, pl. malid 'tinakaunistused' < kasks malie, mallie, vrd rts malja
- Esmamaining: Stahl LS II 1649
- Vana kirjakeel: (Stahl LS II 1649: 635) ninck needt Mallit 'vnd die Heffte'
- Murded: mali 'naiste rinnaehe (rahvariietel)' Mus Krj Pha Vll Pöi (EKI MK)
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1869: 629 mali, mali (O) 'Haken und Oesen (am Leibchen, drei Paar grosse, zinnerne, mit Glas u. Folie verzierte)'; Wiedemann 1893: 568 mali, mali (O) 'Haken und Oesen (am Leibchen, drei Paar grosse, zinnerne, mit Glas u. Folie verzierte)'; ÕS 1980: 404 malid 'mitm. tinast valatud ilustused rahvarõivaste hõlmadel';
- Saksa leksikonid: Lübben 1888; Schiller-Lübben mallie, malge 'kleiner Ring oder Spange (mlat. malia)'; MND HW II: 1 +mallie (malie, malge, mallege) 'Masche, Öse, Spange, kleiner Ring als Zierstück und Befestigungsmittel der Kleidung'
- Käsitlused: < rts malja 'Öse, Ring', kasks mallie (EEW 1982: 1493); < kasks mallie, malge 'kleiner Ring oder Spange' (Ariste 1963: 96; Liin 1964: 57); < mrts malia, vrd kasks mallie (Raun 1982: 88); < rts malja, malga (Gotlandi ehete eeskuju) (Raag 1987: 332-333); < asks mallie, malge 'rõngake, pannal, sõlg' (EKS 2019)
- Sugulaskeeled: sm malju [1678] solki, rengas (puvussa) / Kleiderspange < rts malja 'silmukka; rengas' (‹ kasks mallie) (SSA 2: 143)
pakkima, (ma) pakin 'pakki panema' < kasks packen 'einpacken, verpacken'
- Esmamaining: Göseken 1660
- Vana kirjakeel: (Göseken 1660: 547) pahckima 'Packen / Einpacken (Saltz)'; (Göseken 1660: 751) üx paaketut Soola Tünder 'ein gepackete Saltz Tonne'
- Murded: pakkima 'kokku panema' R S Mär Kse Han Pä Ris JMd Koe VJg Iis Trm Plt; `pakma Vig KJn; `pak´ma (-me) M Puh San V(-mõ Krl) (EKI MK)
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1869: 834 pakkima, pakin 'packen, einpacken'; Wiedemann 1893: 757 pakkima, pakin 'packen, einpacken'; ÕS 1980: 487 pakkima;
- Saksa leksikonid: MND HW II: 2 packen 'Ware für den Transport verpacken'
- Käsitlused: < ee pakk (EEW 1982: 1902); < kasks packen, paken (Liin 1964: 49); < asks packen 'pakkima' (EES 2012: 348)
- Läti keel: lt pakot, saiņot (LELS 2012: 225);
- Sugulaskeeled: sm pakata [1680] ein-, ver-, zusamennenpacken < rts backa (‹ kasks packen, paken 'pakata') (SSA 2: 294); is pakata pakata, panna pakettiin; krj pakata < sm (SSA 2: 294); lv pa`kkə̑ packen < sks (Kettunen 1938: 272); lv pakkõ pakkida; pakot, saiņot (LELS 2012: 225)
- Vt pakk1
sikk, siku 'sikk, isane kits' < kasks sicke(n) 'Zicke'
- Esmamaining: Tallinna Linnaarhiiv 1550
- Vana kirjakeel: (Tallinna Linnaarhiiv 1550) Hans Syck; (Tallinna Linnaarhiiv 1570) Syck, Hans; (Tartumaa 1582) Hans Szyk; (Müller 1600-1606: 322) eb kz mitte Sicko sinu Lautast; (Müller 1600-1606: 402) Motlet sina, eth mina Heria Liha tahan süÿa, echk Sicka|werd iuwa; (Müller 1600/2007: 642) eb kz mitte Sicko sinu Lautast (01.11.1605); (Stahl 1637: 44) sick, sickast 'bock'; (Stahl HHb III 1638: 56) Ep kahs mitte lebbi ne sickade echk wassickade werre 'Auch nicht durch der Böcke oder Kälber Blut'; (Gutslaff 1648: 208) sick/a 'Bock'; (Gutslaff 1647-1657: 131) Sihs wöttis temma tohl päiwal neiht paicklickut ninck kirjowat ssickat errale, ninck keick paicklickut kitzat; (Göseken 1660: 623) Sick 'bock / Ziegen bock (hircus)'; Sickaken 'böcklein'; Sick, -a 'geisbock'; Sick 'Heilbock / Geis (caper)'; (Göseken 1660: 638) Sögge sick (pimesikumäng) 'blindekuh (ludus)'; (Göseken 1660: 417) Kiwwi Sick 'Steinbock, capricornus 'kaljukits''; (Hornung 1693: 34) Sik, Sikko & Sikka / Acc. pl. Sikka 'ein Ziegen-Bock'; (Vestring 1720-1730: 222) Sik, -ko 'Ein Bock'; (Helle 1732: 176) sik 'der Bock'; (Helle 1732: 366) Merre sik 'Meer-Bock (d.i. Krebs)'; (Hupel 1766: 89) Wötta wahha, sikko raswa, hanni ehk sea raswa … sullata sedda kokko; (Hupel 1780: 267) sik, -ko od. -ka d. 'der Bock'; (Hupel 1818: 221) sik, -ko r. d. od. -ka d. 'Ziegenbock; bl. Bock'; (Lunin 1853: 172) sik, -ko r. d. 'козелъ'
- Murded: sikk, sigu '(emane) kits' Kuu; sikk, -u Lüg; sikk, siku Sa Emm sporL Ris Juu JMd Koe VMr VJg I Plt KJn; sikk, sika eL (EKI MK)
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1869: 1148 sikk, siku, sika 'Bock, Ziegenbock'; Wiedemann 1893: 1040 sikk, siku, sika 'Bock, Ziegenbock'; ÕS 1980: 636 sikk;
- Saksa leksikonid: Lübben 1888 sickel, tzicken, tzicke-lîn, -len, -ken 'Zicklein'; Schiller-Lübben sicke (tzicke) 'Ziege'; sickel 'Zicklein'; MND HW III sicke(n) (tzicken) 'Ziege'
- Käsitlused: < lms (EEW 1982: 2789-90); < sks, vrd asks Sick, sks Zicke (Raun 1982: 156); < kasks sicke, tzicke 'Zicke' (Liin 1964: 63; EES 2012: 472)
vahtima, (ma) vahin 'valvama; ootama' < kasks wachten 'wachten'
- Esmamaining: Stahl HHb IV 1638
- Vana kirjakeel: (Stahl HHb IV 1638: 308) ninda ommat kah∫ needt Englit öhe∫koh∫ / wahivat ∫ünno Hinge pehle 'also sein auch die Engel beysa͠men / warten auff deine Seele'; (Stahl LS I 1641: 23) ∫e truwi ∫ulla∫e kahs meije I∫∫anda pehle wachtima 'mit dem getrewen Knechte auff vn∫en Herren warten'; (Stahl LS I 1641: 26) ninck meddi I∫∫anda pehle wachtima 'vnd auff vn∫eren Herren warten'; (Gutslaff 1648: 245) kaitzma 'wachten'; (Göseken 1660: 299) wachtima 'wachten'; (VT 1686) sis olliwa nemmä temmä pähle wachtman; (Helle 1732: 202) wahtima 'lauren'; (Piibel 1739) nemmad wahtsid ühhe päwa ja ö wärrawis; otsego rööwlid wahhiwad ühhe mehhe järrele; Ma tahhan seista ommas wahtis , ja seisma jäda kantsi, ja tahhan wahtida; (Hupel 1780: 303) wahtima r.; wahtma d. 'lauern'; wahti pidama d. 'zur Wache seyn'; (Hupel 1818: 273) wahtima r.; wahtma d. 'lauern'; wahti pidama d. 'zur Wache seyn'; (Lunin 1853: 219) wahtima r.; wahtma d. 'караулить, сторожить, подстерегать'; wahti piddama 'быть на часах, караулить'
- Murded: `vahtima 'vaatama; jälgima; valvama' R eP(`vah´tma Mar Mih Khn Saa KJn, `vaśtma Kod); `vah´tma Trv T V; `vah´tme Hel San; `vah´kme Krk Hel (EKI MK)
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1869: 1425 wahtima, wahin; wahtma (d) 'wachen, bewachen, lauern, auflauern, beobachten'; Wiedemann 1893: 1288 wahtima, wahin; wahtma (d) 'wachen, bewachen, lauern, auflauern, beobachten'; ÕS 1980: 766 vahtima;
- Saksa leksikonid: Lübben 1888 wachten 'wachen, aufpassen, lauern; warten, hüten, bewahren'; waken 'wachen, Wache halten'; Schiller-Lübben waken 'wachten, Wache halten, Wachdienst leisten'; wachten 'sorgsam hüten; warten, erwarten'
- Käsitlused: < ee vaht ~ kasks wachten 'wachen, aufpassen' (EEW 1982: 3640); < kasks wachten (Raun 1982: 195; Ariste 1963: 108; Liin 1964: 47; SSA 3: 388; EES 2012: 585); < kasks wachten 'bewachen', vrd rts vakta (Raag 1987)
- Läti keel: lt *vaktêt [1638 wackteht] Wache halten, bewachen < mnd. wachten (Sehwers 1918: 99, 164); vaktêt Wache halten, Achtung geben, bewachen, behüten < mnd. wachten 'wachen, aufpassen, lauern, hüten, bewahren' (Sehwers 1953: 150); vaktēt Wache halten, Achtung geben, bewachen; vāķēt (bei einem Kranken, einem Toten) wachen < mnd. waken (Jordan 1995: 107);
- Sugulaskeeled: sm vahdata [1732; 1621 vahtia] pitää silmällä, vahtia, paimentaa; väijyä; tuijottaa / (be)hüten, bewachen, überwachen; belauern; anstarren; is vahtia vartioida; odotella; tuijottaa < mrts vakta 'vartioida, pitää silmällä; suojella; vaania' (‹ kasks wachten); krj vahtie vahtia, vartioida < sm vahtia; vdj vahtia vartioida < sm ~ ee (SSA 3: 388; SKES: 1588-1589); is vahtiaɢ (Len, Hev, Sür) valvama (Laanest 1997: 212); lvS vakt wachen, bewachen; auf etwas abzielen (SLW 2009: 215); lv vak̄t́ə̑ wachen, bewachen < kasks wachten (Kettunen 1938: 467); vakţõ valvata; vaktēt, sargāt (LELS 2012: 351)
- Vt vaht
öös, öösi 'aas; augu ääris' < kasks öse 'Öse'
- Esmamaining: Helle 1732
- Vana kirjakeel: (Helle 1732: 149) ösike 'ein Schleifgen'; (Hupel 1780: 439) wastowotja r.; wastus r., d. 'Oes bey dem Haken der Bauer-Röcke'; (Hupel 1780: 229) ösikenne r. 'ein Schleifchen'; (Hupel 1818: 162) ösikenne r. 'ein Schleifchen'; (Lunin 1853: 124) ösikenne r. 'бантикъ; петелька'
- Murded: üös, `üösi R(ües VNg IisR); öös, öösi (üö-) Khk Emm Kse K(ües VMr Kad VJg Sim) (EKI MK)
- Eesti leksikonid: Wiedemann 1869: 802 ȫz´, ȫzi 'Oese, Schleife'; Wiedemann 1893: 728 ȫz´, ȫzi 'Oese, Schleife'; ÕS 1980: 821 öös, öösi 'aas, silmus; saapasilm';
- Saksa leksikonid: Lübben 1888 ose 'ringförmiger Handgriff, Oese, Schlinge zum festhalten'
- Käsitlused: < kasks ose 'Öse, Schleife' (EEW 1982: 4075; Raun 1982: 217; EES 2012: 634)
- Läti keel: lt iẽzes (metallene) Ösen < dt. (Sehwers 1918: 63, 68); lt ẽze Öse, Schlinge < nd. ö̃s 'Schlinge' (Sehwers 1953: 34);
- Sugulaskeeled: lv li’ek̆k-ōzə̑ Öse an der Pastel (Kettunen 1938: 192); lv ǭz (anuma) kõrv, öös; (tases) osa, (pulksetņa) gredzens (LELS 2012: 221)